ฟื้นฟูข้อไหล่ให้กลับมาเคลื่อนไหวได้อีกครั้งด้วยการฝังเข็ม

โรคหรือภาวะข้อไหล่ติด เป็นหนึ่งในปัญหาสุขภาพของระบบกระดูกและข้อที่พบบ่อยในคนวัยทำงานและผู้สูงอายุ แม้ไม่ใช่โรคร้ายที่รุนแรง แต่ก็ส่งผลกระทบโดยตรงต่อคุณภาพชีวิตและความสามารถในการทำกิจวัตรประจำวัน ผู้ป่วยจะมีอาการที่ไม่สามารถยกแขนได้สุด หากยกแขนจนถึงระดับเกือบเต็มที่จะรู้สึกปวด โดยอาการข้อไหล่ติดจะเกิดทุกทิศทางในการเคลื่อนไหว ทั้งไปข้างหน้า ด้านข้าง หรือข้างหลัง ทำให้เป็นอุปสรรคต่อการใช้ชีวิตประจำวัน ซึ่งโรคข้อไหล่ติดแบ่งออกเป็น 3 ระยะ ได้แก่

1. ระยะปวด โดยจะมีอาการปวดมาก แม้ยกไหล่เพียงนิดเดียว หรือแม้ในขณะพักและไม่ได้ทำกิจกรรมใด ๆ และมักปวดมากในช่วงกลางคืนส่งผลให้รบกวนการนอนหลับ ในระยะนี้มักจะเป็นอยู่ประมาณ 2-9 เดือน

2. ระยะข้อไหล่ติด โดยจะมีอาการข้อแข็งและการเคลื่อนไหวของหัวไหล่ถูกจำกัดอย่างมาก มักจะมีอาการปวดตึงไหล่เมื่อขยับไหล่ ทำให้มีปัญหาเรื่องการใช้งาน เช่น เมื่อทานอาหาร อาบน้ำ ใส่เสื้อผ้า แต่อาการปวดจะลดลง โดยผู้ป่วยจะมีอาการอยู่ในระยะนี้นานแตกต่างกันออกไป มีตั้งแต่ 2 เดือนไปจนถึง 1 ปีครึ่ง

3. ระยะฟื้นคืนตัว เมื่อผ่านระยะติดมาแล้วจะเข้าสู่ระยะฟื้นคืนตัว โดยในระยะนี้ร่างกายจะค่อยๆฟื้นฟูตัวเองตามธรรมชาติ อาการปวดจะลดลงเรื่อย ๆ การเคลื่อนไหวของข้อไหล่ค่อย ๆ กลับมาดีขึ้น โดยเฉพาะการหมุนไหล่และยกแขน อาจใช้เวลาตั้งแต่ 1-3 ปี

แนวทางการรักษาตามการแพทย์ปัจจุบันมักเน้นที่การลดการอักเสบและบรรเทาอาการ เช่น การใช้ยาต้านการอักเสบ (NSAIDs) หรือยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ การทำกายภาพบำบัดเพื่อเพิ่มความยืดหยุ่นของข้อ การฉีดยาเข้าข้อในบางกรณี และในรายที่มีอาการรุนแรง อาจต้องผ่าตัดเปลี่ยนข้อไหล่ และแม้การรักษาเหล่านี้จะสามารถบรรเทาอาการได้ แต่บางครั้งอาการอาจกลับมาเป็นซ้ำ หรือไม่ตอบสนองต่อการรักษา ซึ่งเป็นเหตุผลที่ทำให้ผู้ป่วยจำนวนมากหันมาสนใจการดูแลแบบองค์รวมร่วมกัน โดยเฉพาะแนวทางในศาสตร์การแพทย์แผนจีน ที่เน้นการปรับสมดุลภายในร่างกาย ควบคู่กับการบำบัดอาการภายนอก

มุมมองของศาสตร์การแพทย์แผนจีนต่อโรคข้อไหล่ติด (Periarthritis of Shoulder)

1. การจำแนกโรค (病名归属)

ในศาสตร์การแพทย์แผนจีน โรคข้อไหล่ติดถูกจัดอยู่ในกลุ่ม “ ปี้เจิ้ง（痹证）”, “เจียนปี้（肩痹）”, “โหล่วเจียนเฟิง（漏肩风）”, หรือ “เจียนหนิงเจิ้ง（肩凝症）” 

อาการหลักคือ ปวดเมื่อยบริเวณหัวไหล่ ชา เคลื่อนไหวลำบาก อาการมักรุนแรงขึ้นตอนกลางคืนหรือเมื่อเจอความเย็น และมักมีอาการเป็นๆหายๆเรื้อรัง

2. สาเหตุและกลไกการเกิดโรค (病因病机)

• ร่างกายเสื่อมตามวัย: ผู้สูงอายุมีภาวะตับและไตพร่อง ชี่และเลือดไม่พอ ทำให้กล้ามเนื้อและกระดูกไม่ได้รับการหล่อเลี้ยง เส้นเอ็นรอบหัวไหล่จึงอ่อนแอและเกิดโรคได้ง่าย

• ได้รับลม-เย็น-ชื้น (风寒湿邪): ไหล่ถูกลม ความเย็น และความชื้นรุกรานเป็นเวลานาน → การไหลเวียนของชี่และเลือดติดขัด → เส้นลมปราณถูกปิดกั้น → จึงเกิดอาการปวดและแข็งตึง

• บาดเจ็บจากการใช้งานมากเกิน (劳损伤筋): ใช้ข้อไหล่มากเกินไปหรือทำงานซ้ำ ๆ → การไหลเวียนของชี่และเลือดติดขัด เลือดคั่งในเส้นลมปราณ → ทำให้ปวดและขยับได้น้อยลง

การวินิจฉัยแบ่งกลุ่มอาการและวิธีการรักษาโรคข้อไหล่ติดด้วยการฝังเข็ม

1. กลุ่มอาการลม-เย็น-ชื้นอุดกั้นเส้นลมปราณ（风寒湿痹型）

2. กลุ่มอาการชี่ติดขัดเลือดคั่งอุดกั้นเส้นลมปราณ （气滞血瘀型）

3. กลุ่มอาการตับและไตพร่อง （肝肾亏虚型）

4. กลุ่มอาการเสมหะชื้นอุดกั้นเส้นลมปราณ （痰湿阻络型)

เทคนิคพิเศษ

 การฝังทะลุ （透刺法）: จุดเถียวโข่ว ทะลุ จุดเฉิงซาน（条口透承山） หรือ จุดเจียนอวี๋ ทะลุ จุดเจียนเหลียว （肩髃透肩髎） พร้อมกับเคลื่อนไหวหัวไหล่

เข็มไฟ （火针） : ใช้ในกรณีปวดเรื้อรัง ข้อไหล่ติดมาก

ครอบแก้ว（拔罐） : จุดเจียนอวี๋（肩髃）เจียนเจิน（肩贞）  หรือจุดอาซื่อ（阿是穴）เพื่อขับลม สลายความเย็น ทะลวงเส้นลมปราณ


บทสรุปและข้อเสนอแนะ

โรคข้อไหล่ติดไม่เพียงแต่สร้างความเจ็บปวดทางกายเท่านั้น แต่ยังส่งผลต่อสภาพจิตใจและความสามารถในการใช้ชีวิตประจำวันของผู้ป่วยอีกด้วย การเข้าใจกลไกการเกิดโรคทั้งในแง่มุมของการแพทย์ปัจจุบันและการแพทย์แผนจีนจึงเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อให้สามารถเลือกแนวทางการดูแลรักษาและบำบัดได้อย่างเหมาะสมและมีประสิทธิภาพ เพื่อที่ช่วยฟื้นฟูสุขภาพข้อไหล่ได้อย่างยั่งยืน ป้องกันการกลับมาเป็นซ้ำ และยกระดับคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยในระยะยาวได้อีกด้วย

_______________________________________________________

บทความโดย
แพทย์จีนริฟฮาน ยูโซะ (หมอจีน หลัว หรู ซาน)
罗如珊  中医师
TCM. Dr. Rifhan Yusoh (Luo Ru Shan)