ฝังเข็มร่วมเต๋าอิ่น-เต๋าหยุนกง（导运功）เพื่อฟื้นฟูปัญหาการรู้คิดบกพร่องจากโรคหลอดเลือดสมอง ด้วยศาสตร์การแพทย์แผนจีน

ปัจจุบันในประเทศไทยพบว่า โรคหลอดเลือดสมองยังคงเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้เกิดการเสียชีวิต โดยผู้ป่วยใหม่มีจำนวนที่เพิ่มมากขึ้นทุกปี สถิติในปี 2567 เพิ่มขึ้นถึง ร้อยละ 7-8 ของการเสียชีวิตจากโรคหลอดเลือดสมอง ไม่เพียงแค่ในกลุ่มผู้สูงอายุ แต่ปัจจุบันเริ่มพบในกลุ่มวัยกลางคน (อายุ 30-50 ปี) เพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง เนื่องจากวิถีชีวิตและพฤติกรรมการใช้ชีวิตที่เปลี่ยนแปลงไป เช่น การรับประทานอาหารไม่ถูกหลัก การดื่มแอลกอฮอล์ สูบบุหรี่ ความเครียด พักผ่อนไม่เพียงพอ เป็นต้น 

โรคหลอดเลือดสมอง ไม่เพียงมีแต่ร่างกายแขนขาอ่อนแรงอัมพาตครึ่งซีกเท่านั้น บางรายอาจกระทบถึงปัญหาทางด้านสื่อความ การรู้คิด สติปัญญา ขาดการวางแผนและตัดสินใจ และความสามารถในการจดจำที่ถดถอยลง อาการเสมือนใกล้เคียงสมองเสื่อม เรียกว่า การรู้คิดบกพร่อง Vascular Cognitive Impairment ; VCI 

ภาวะการรู้คิดบกพร่องจากโรคหลอดเลือดสมอง เกิดจากความผิดปกติของระบบไหลเวียนเลือดที่ไปเลี้ยงสมอง ทำให้สมองขาดเลือด อาจเกิดหลอดเลือดตีบ หลอดเลือดอุดตัน หรืออาการหลังจากเส้นเลือดสมองแตก ส่งผลให้เซลล์สมองได้รับความเสียหาย สูญเสียหน้าที่การทำงาน ผู้ป่วยบางรายสูญเสียความฉลาด กระบวนการคิดวางแผน ปัญหาในการจดจำ การสื่อความที่ผิดปกติไป กระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวันเป็นอย่างมาก

การแพทย์แผนจีน “การรู้คิด” มีความใกล้เคียงกับ เสิน 神ในตำราจิ่นหนังมี่ลู่《锦囊秘录》ได้บันทึกไว้ว่า สมองจัดเป็นอวัยวะกลวงพิเศษ脑元神之腑 ที่มีความสามารถในการเก็บ “เหวียนเสิน” 元神หรือจิตวิญญาณ มีหน้าที่คอยกำกับควบคุมกิจกรรมของจิตใต้สำนึก และในคัมภีร์ซู่เวิ่น ลิ่วเจี๋ยจั้งเซี่ยงลุ่น 《素问 六节藏象论》ได้กล่าวว่า อวัยวะไต เสมือนที่เก็บผนึก เป็นที่อยู่ของชี่ ทำหน้าที่เก็บซ่อนต้นทุนสารจิง精 ช่วยควบคุมน้ำและสร้างไขสมองและไขกระดูก สมองเป็นศูนย์รวมของไขสมอง จึงเปรียบเป็นทะเลแห่งไข 脑为髓之海 หากพลังของไตอินพร่องอ่อนแอ มีลมขยับภายใน การไหลเวียนของชี่และเลือดติดขัดมีเลือดคั่ง หรือเสมหะปิดกั้นทวารเหวียนเสิน จะทำให้เกิดการพูดสื่อสารติดขัด นึกคำศัพท์ไม่ออก ความสมารถในการคิดวางแผนตัดสินใจ ความจำระยะสั้นลดลง หลงลืม เป็นต้น


ตัวอย่างกรณีการรักษาฟื้นฟูภาวะการรู้คิดบกพร่องจากโรคหลอดเลือดสมอง

ข้อมูลผู้ป่วย :

รหัสผู้ป่วย : HN 43XXX

ชื่อ : คุณ อXXXX


วันที่เข้ารับการรักษา : 24 มิถุนายน พ.ศ. 2568

เพศ : หญิง         อายุ : 66 ปี

อุณหภูมิ 36.7 องศาเซลเซียส           ชีพจร : 77 ครั้ง/นาที

ความดันโลหิต : 155/88 mmHg     น้ำหนัก :  54 กิโลกรัม

อาการสำคัญ : พูดสื่อความติดขัด การรู้คิดและความจำระยะสั้นแย่ลง 5 วัน

อาการปัจจุบัน :

วันที่ 19 มิถุนายน 2568 มีอาการจู่ๆก็พูดติดขัด นึกคำลำบาก ความจำถดถอยเฉียบพลัน โดยไม่ทราบสาเหตุ ญาติรีบนำส่งโรงพยาบาล ทำการตรวจ MRI พบเส้นเลือดสมองตีบ จึงรับการรักษาด้วยการทานยาละลายลิ่มเลือด อาการค่อยๆดีขึ้นตามลำดับ หลังจากออกจากโรงพยาบาล จึงมาพบแพทย์แผนจีนเพื่อรักษาและฟื้นฟูอาการ

อาการขณะพบแพทย์ : 

พูดสื่อสารติดขัด นึกคำศัพท์ไม่ออก ความจำระยะสั้นลดลง คิดคำนวณช้า หลงลืมง่าย ไม่สามารถตอบคำถามเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นได้ เช่น ยานพาหนะที่เดินทางมาพบแพทย์ อาหารมื้อล่าสุดที่พึ่งรับประทาน การรู้คิดประมวลผลและตัดสินใจช้าลง ส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตผู้ป่วยมีความวิตกกังวลเป็นอย่างมาก ไม่สามารถทำงานหรือกิจวัตรประจำวันได้ดังเดิม นอนหลับไม่สนิท ตื่นง่ายหลับต่อยาก ทานอาหารได้น้อย ขับถ่ายปกติ ปัสสาวะกลางคืนบ่อย เหนื่อยง่ายเพลียง่าย หายใจไม่สุด ไม่มีวินเวียนศีรษะ ไม่มีแขนขาอ่อนแรง

ประวัติการเจ็บป่วยในอดีต : 

ความดันโลหิตสูง Hypertension ,ไขมันในเลือดสูง Dyslipidemia 

การตรวจร่างกายทางแพทย์แผนจีน : 

รู้สึกตัวดี สีหน้าหมองไม่สดใส พูดสื่อสารลำบากต้องมีญาติช่วยเล่าอาการ ลิ้นสีแดงฝ้าลิ้นน้อย ชีพจรลื่นอ่อนแรง舌淡红少苔, 脉滑弱

แบบทดสอบประเมิน  http://www.rbpho.moph.go.th/upload-file/doc/files/12012023-110644-8561.pdf 

การวินิจฉัยโรค :

แพทย์แผนจีน : จ้งเฟิง (wind stroke) ระยะเฉียบพลัน 

กลุ่มอาการ : ชี่พร่องร่วมกับมีเลือดคั่ง 

แพทย์แผนปัจจุบัน : Stroke (Ischemic Stroke) Vascular Cognitive Impairment ; VCI

แผนการรักษา :

1.การฝังเข็ม: เพื่อปลุกสมองเปิดทวาร บำรุงพลังชี่และเลือด ทะลวงเส้นลมปราณ เพิ่มการไหลเวียนขจัดเลือดคั่งเสมหะที่ขัดขวางการทำงานสมอง

2.เต๋าอิ่น-เต๋าหยุนกง（导运功）: กิจกรรมและเทคนิคฟื้นฟูการทำงานสมอง เพื่อชักนำชี่และเลือดไปยังส่วนต่างๆของร่างกายที่เกิดปัญหาอย่างจำเพาะเจาะจง เพื่อแก้ไขและฟื้นฟูการทำงานของร่างกายส่วนนั้นให้กลับคืนเป็นปกติ หรือ ใกล้เคียงปกติ

หลังรักษาสัปดาห์ที่ 1 : อาการพูดติดขัดดีขึ้น นึกคำศัพท์ได้มากขึ้น เริ่มแบ่งแยกประเภทสิ่งของได้ ยังคิดคำนวณช้า ยังมีความวิตกกังวล นอนหลับไม่สนิท อาการเหนื่อยเพลียลดลง

หลังรักษาสัปดาห์ที่ 2 : การรู้คิดการพูดจัดระเบียบคำเพื่อสื่อสารดีขึ้น มีความมั่นใจในการตอบคำศัพท์มากขึ้น การคิดคำนวณเลขเริ่มดีขึ้น ความวิตกกังวลลดลง เริ่มนอนหลับดีขึ้น ยังมีตื่นกลางดึกบ้าง

หลังรักษาสัปดาห์ที่ 3 : การพูดสื่อสารเชื่อมประโยคได้มากขึ้น กล้าตัดสินใจ มีความมั่นใจตอบคำถามมากขึ้น การคิดคำนวณหรือการประมวลผลดีขึ้น แต่ยังมีคิดช้าบางครั้ง มึนงงเล็กน้อย

หลังรักษาสัปดาห์ที่ 4 : การรู้คิดและการพูดสื่อสารดีขึ้นมาก สามารถเล่าลำดับเหตุการณ์หรือพูดคุยได้ต่อเนื่องหลายพยางค์ ยังมีนึกคำศัพท์ช้าบ้าง นอนหลับดีขึ้น ตื่นกลางดึกปัสสาวะน้อยลง

หลังรักษาสัปดาห์ที่ 5 : การพูดสื่อสารจัดระเบียบคำศัพท์ได้ขึ้น ความจำระยะสั้นกลับมา สามารถเล่าลำดับเหตุการณ์ที่พึ่งเกิดขึ้นได้ หรือเมื่ออ่านบทความ สามารถสรุปใจความสำคัญสั้นๆได้โดยผู้ฟังเข้าใจ 

หลังรักษาสัปดาห์ที่ 6 : อาการพูดสื่อสารติดขัด นึกคำศัพท์ไม่ออก คิดคำนวณช้า หลงลืมง่าย ดีขึ้นอย่างต่อเนื่อง สามารถอธิบายลำดับขั้นตอนกิจกรรมที่ตนทำอยู่ทุกวันได้คล่องมากขึ้น 

สรุปผลการรักษา
ผู้ป่วยเข้ารับรักษาด้วยการฝังเข็มร่วมกับเต๋าอิ่น-เต๋าหยุนกง（导运功） เป็นระยะเวลาประมาณ 1 เดือนครึ่งอย่างต่อเนื่อง เฉลี่ยสัปดาห์ละ 2-3 ครั้ง อาการพูดสื่อสารติดขัด นึกคำศัพท์ไม่ออก คิดคำนวณช้า หลงลืมง่าย ดีขึ้นอย่างต่อเนื่อง ผู้ป่วยสีหน้าสดใสขึ้น ความกังวลหายไป นอนหลับดีขึ้น กลับไปใช้ชีวิตทำกิจกรรมที่ตนอยากทำได้ใกล้เคียงปกติ ไม่เป็นที่กังวล ลดภาวะการพึ่งพาจากญาติ ผู้ป่วยมีความพึงพอใจต่อผลการรักษาเป็นอย่างมาก สามารถออกไปใช้ชีวิตสู่ภายนอกเที่ยวต่างประเทศกับครอบครัว มีความมั่นใจในตัวเองมากขึ้น อย่างไรก็ตามยังคงแนะนำให้รับการรักษาอย่างต่อเนื่อง เพื่อเพิ่มประสิทธิผลการรักษาที่ดี และป้องกันภาวะสมองเสื่อมในอนาคตต่อไป


เอกสารอ้างอิง

1.ศาสตร์การแพทย์แผนจีนเบื้องต้น กรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก กระทรวงสาธารณสุข

2.สถาบันเวชศาสตร์ผู้สูงอายุ กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข

3.“中医内科学” 十一五普通高等教育本科国家级规划教材 

4. https://he01.tci-thaijo.org/index.php/TJTCM/article/view/275353/185590 

5. https://kinrehab.com/news/view/1242/สถิติใหม่ของโรคหลอดเลือดสมองในปี-2568

________________________________________________________________

บทความโดย
แพทย์จีน พัลลภ อ่อนแก้ว (หมอจีนจาง เหวิน จิ้ง)
张文静中医师
TCM. Dr. Phanlob Onkaew

ทำการรักษาร่วมกับ

แพทย์จีนอาวุโส ปณิตา กาสมสัน (หมอจีนหลู เหมียว ซิน)
卢苗心中医师
TCM. Dr. Panita Kasomson