ทุยหนากับการรักษาอาการตะคริวด้วยศาสตร์การแพทย์แผนจีน

Last updated: 27 มิ.ย. 2568 | 7 จำนวนผู้เข้าชม |

การรักษาข้อเท้าแพลงด้วยศาสตร์การแพทย์แผนจีน

https://instituteforathleticmedicine.com/specialties/foot-and-ankle/ankle-sprains/

ข้อเท้าแพลง (Ankle sprain) คือ อาการบาดเจ็บของเส้นเอ็นรอบข้อเท้าเฉียบพลัน เกิดจากการบิด
พลิกหรือเคลื่อนไหวผิดท่า ทำให้เส้นเอ็นที่ยึดกระดูกข้อเท้าถูกยืดเกิดขอบเขตพิสัยการเคลื่อนไหว
ส่งผลให้เนื้อเยื่อบริเวณรอบข้อเท้าเกิดการบาดเจ็บ ฟกช้ำหรือฉีกขาดบางส่วน

สาเหตุ
- การหกล้มหรือเดินบนพื้นผิวไม่เรียบที่ทำให้ข้อเท้าพลิก
- แรงกระแทกจากการวิ่งหรือการกระโดดที่ไม่เหมาะสม
- อุบัติเหตุ เช่น ลื่นล้ม ตกบันได หรืออุบัติเหตุจากการเล่นกีฬาออกกำลังกายและการเล่นกีฬา
อาการของข้อเท้าแพลง
- ปวดบริเวณข้อเท้า โดยเฉพาะตอนขยับ เดิน หรือต้องลงน้ำหนักที่เท้า
- ข้อเท้าบวม บางครั้งมีรอยช้ำ หรือสีผิวบริเวณข้อเท้าเปลี่ยนไป
- ข้อเท้ายึดตึง ไม่สามารถเคลื่อนไหวข้อเท้าได้ตามปกติ
- พบจุดกดเจ็บบริเวณข้อเท้า
- รู้สึกข้อเท้าหลวม ไม่มั่นคง
- ในบางรายอาจมีเสียง “ป๊อบ” ตอนข้อเท้าพลิก

ระดับความรุนแรง
- ระดับ 1 (เบา) : เส้นเอ็นข้อถูกยืด ไม่มีฉีกขาดหรือขาดเพียงเล็กน้อย เดินได้ แต่ปวดเล็กน้อย
- ระดับ 2 (ปานกลาง) : เส้นเอ็นฉีกบางส่วน เริ่มมีอาการปวดบวมมาก เดินหรือลงน้ำหนักลำบาก
- ระดับ 3 (รุนแรง) : เส้นเอ็นฉีกทั้งหมด มีอาการปวดบวมรุนแรงจนไม่สามารถเดินหรือลงน้ำหนักได้

https://www.joionline.net/library/the-lower-ankle-sprain/

ข้อเท้าแพลงกับการรักษาด้วยวิธีทุยหนา

การแพทย์แผนจีนมองว่า ข้อเท้าแพลง จัดอยู่ในการกลุ่มการบาดเจ็บของเส้นเอ็น (伤筋) เกิดจาก
ชี่และเลือดติดขัด การไหลเวียนไม่ดีในเส้นลมปราณ ทำให้เกิดอาการปวด บวมและเคลื่อนไหวไม่สะดวก
สามารถรักษาได้หลายวิธีเช่น การนวดทุยหนา การฝังเข็ม การพอกหรือแช่สมุนไพรจีนและการรมยา เป็นต้น
การนวดทุยหนา เป็นการนวดบำบัดตามศาสตร์การแพทย์แผนจีน โดยแพทย์ใช้มือในการกด บีบ
คลึงหรือเคลื่อนข้อ เพื่อช่วยบรรเทาอาการบาดเจ็บ กระตุ้นการไหลเวียนของพลังชี่และเลือด
ช่วยให้เนื้อเยื่อฟื้นฟูได้เร็วขึ้น

หลักการของทุยหนาในการรักษาข้อเท้าแพลง

ข้อเท้าแพลง ทำให้ชี่และเลือดติดขัด (气滞血瘀) ในบริเวณที่บาดเจ็บ ทำให้เกิดปวด บวม
และเคลื่อนไหวลำบาก การนวดทุยหนาจะช่วย
- กระตุ้นการไหลเวียนของชี่และเลือด
- ลดการติดค้างของเลือดเสีย (瘀血)
- คลายกล้ามเนื้อและเส้นเอ็น
- ฟื้นฟูสมดุลของข้อและการเคลื่อนไหว
ช่วงเวลาที่เหมาะสมในการใช้ทุยหนา
- ไม่ควรทำทันทีหลังได้รับบาดเจ็บ (ช่วง 24–48 ชั่วโมงแรก) เพราะจะทำให้บวมมากขึ้น
- เหมาะสำหรับระยะฟื้นตัว (หลังจากบวมลดลงแล้ว) ใช้ฟื้นฟูกล้ามเนื้อ เส้นเอ็นและข้อ
หัตถการทุยหนาที่ใช้
- การลูบ (摩法) ใช้ฝ่ามือลูบเบาๆรอบข้อเท้าเป็นวงกลม ช่วยกระจายเลือดและลมปราณที่ติดขัด
- การคลึง (揉法) ใช้นิ้วคลึงบริเวณรอบๆเอ็นร้อยหวายเพื่อกระตุ้นการไหลเวียนเลือดและลดอักเสบ
- การกด (按法) ใช้นิ้วหรือฝ่ามือกดบริเวณกล้ามเนื้อน่องและจุดบนเส้นลมปราณรอบๆเอ็นร้อยหวาย
- การบีบ (拿法) ใช้นิ้วจับหรือบีบเบาๆที่กล้ามเนื้อหรือเส้นเอ็นรอบข้อเท้าเพื่อกระตุ้นการไหลเวียน
- การแกว่ง (摇法) ใช้ในช่วงท้ายเพื่อฟื้นฟูการเคลื่อนไหวของข้อโดยการจับข้อเท้าแกว่งอย่างนุ่มนวล

จุดบนเส้นลมปราณที่ใช้ในการรักษา

จุดบนเส้นลมปราณจะช่วยกระตุ้นการไหลเวียนของชี่และเลือดบริเวณข้อเท้า ลดอาการปวด บวม
และเร่งการฟื้นตัวของเนื้อเยื่อ โดยแพทย์จะกระตุ้นจุดลมปราณด้วยวิธีการกดจุดหรือฝังเข็ม
จุดที่ใช้ในการรักษาข้อเท้าแพลง เช่น จุดไท่ซี (太溪, KI3), คุนหลุน (昆仑, BL60), ซานอินเจียว (三阴交, SP6)
และจุดกดเจ็บ

- จุดไท่ซี (太溪, KI3) : สังกัดบนเส้นลมปราณไต
ช่วยบำรุงไตและเส้นเอ็น
ตำแหน่ง : อยู่บริเวณข้อเท้าด้านในระหว่างเส้นเอ็นร้อยหวายกับตาตุ่มด้านใน

- จุดคุนหลุน (昆仑, BL60) : สังกัดบนเส้นลมปราณกระเพาะปัสสาวะ
ช่วยบรรเทาอาการปวดและตึงของเส้นเอ็นรอบข้อเท้า
ตำแหน่ง : อยู่บริเวณข้อเท้าด้านนอกระหว่างตาตุ่มด้านนอกกับเอ็นร้อยหวาย

- จุดซานอินเจียว (三阴交, SP6) : สังกัดบนเส้นลมปราณม้าม
ปรับสมดุลชี่และเลือด บำรุงไตและม้าม บรรเทาอาการปวดข้อเท้า
ตำแหน่ง : อยู่บริเวณด้านในของขา เหนือตาตุ่มด้านในขึ้นมาประมาณ 4 นิ้วมือ

ความถี่ในการรักษา
ควรทำการรักษาด้วยทุยหนา 1-2 ครั้งต่อสัปดาห์ในช่วงแรกและปรับความถี่ตามอาการที่ดีขึ้น

ข้อแนะนำ
- การประคบในช่วง 1-2 วันแรกให้ใช้การประคบเย็นเพื่อลดบวมและอักเสบ
โดยประคบเย็นครั้งละไม่เกิน 5 นาที หลังจาก 1-2 วันหากไม่มีอาการแดงร้อนที่ผิวหนังให้ประคบอุ่น
- หลีกเลี่ยงการใช้งานข้อเท้ามากเกินไป เช่น การวิ่ง การกระโดด ในระหว่างการรักษา
- ในช่วงแรกของการอักเสบหลีกเลี่ยงการนวดที่มีน้ำหนักแรง
ให้ใช้แรงที่เบาร่วมกับการฝังเข็มเพื่อลดการอักเสบและบวม
- หากมีการใช้ยาสมุนไพรจีนพอกบริเวณข้อเท้า เมื่อเกิดอาการระคายเคือง ผื่นคัน
ควรรีบล้างด้วยน้ำสะอาดและหยุดการใช้ยาทันที

เอกสารอ้างอิง :
1. WangHeWu. Zhongyigushangkexue. Beijing : China Traditional Chinese Medicine
Publishing House, 2007.