ฝังเข็มร่วมเต๋าอิ่น-เต๋าหยุนกง（导运功）รักษาฟื้นฟูอาการแขนขาอ่อนแรงครึ่งซีก, อาการเดินเซ และปัญหาการทรงตัวจากโรคหลอดเลือดสมอง ด้วยศาสตร์การแพทย์แผนจีน

ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองนั้น นอกจากกล้ามเนื้อแขนขาอ่อนแรงครึ่งซีกแล้ว ในทางคลินิกยังมีอีกหลายอาการ หนึ่งในอาการที่มักพบบ่อย นั่นคือ อาการเดินเซ ปัญหาการทรงตัว และ ภาวะกล้ามเนื้อสูญเสียการประสานสัมพันธ์กัน (Ataxia)

มักมีสาเหตุเกิดจากความผิดปกติของสมองน้อย (Cerebellum) ที่อยู่บริเวณด้านหลังศีรษะ ทำหน้าที่ ควบคุมการเคลื่อนไหว การนั่ง การยืน หรือการเดินทรงตัว รวมถึงการสอดประสานของกล้ามเนื้อให้ทำงานสัมพันธ์กันอย่างกลมกลืน หากสมองน้อยเสียหน้าที่การทำงานไป อาจทำให้เกิดอาการต่างๆ เช่น เวียนศีรษะโคลงเคลง เดินเซ เสียการทรงตัว ความบกพร่องด้านการกะระยะ เดิน ส่ายสั่น พูดไม่ชัด ส่งผลถึงปัญหาด้านการกลืนได้ หากเป็นระยะเวลานาน สามารถมีอาการเกร็ง การรับรู้การสัมผัสที่ลดลง รวมถึงการมองเห็น

การแพทย์แผนจีน เรียกอาการเดินเซปัญหาการทรงตัว เคลื่อนไหว หยิบจับไม่มั่นคง เหล่านี้ว่า “เฟิงเฟ๋ย” (风痱) หากมีสาเหตุเกิดจากโรคหลอดเลือดสมอง จะเรียกว่า “จ้งเฟิง”(中风) มีจุดเด่นคือเกิดอาการอย่างเฉียบพลันทันที มีการเปลี่ยนแปลงของโรคอย่างรวดเร็ว มีสาเหตุและปัจจัยก่อโรคหลากหลาย มีกลไกการเกิดโรคหลักคือ ผู้ป่วยมีอินของอวัยวะตับ ไต ชี่และเลือดพร่อง (肝肾阴虚 ,气血衰少) เป็นพื้นฐานอยู่เดิม ร่วมกับมีปัจจัยมากระตุ้นเสริมให้เกิดโรค อันได้แก่ เสี่ยชี่ประเภทลม ไฟ เสมหะ เลือดคั่ง ชี่ติดขัด จนส่งผลให้ลมปราณแปรปรวน ชี่ไหลเวียนย้อนขึ้นสู่เบื้องบน ไปโจมตี รบกวน หรือปิดกั้นทวารสู่สมอง ทำให้หน้าที่การทำงานของสมอง ที่เรียกว่าเสิน (神) ถูกรบกวน หรือ ปิดกั้นอยู่ภายในไม่สามารถทำหน้าควบคุมแขนขา หรือ การทำงานของร่างกายได้ตามปกติ เกิดเป็นจ้งเฟิง 

อาการความผิดปกติที่เกิดขึ้นมีหลากหลายขึ้นอยู่กับหน้าที่สมองส่วนไหนถูกกระทำ  เช่น หากบริเวณสมองน้อยถูกกระทำ อาการแสดงสำคัญที่พบบ่อย เช่น เดินเซ ทรงตัวลำบาก ปัญหาการกลืน พูดเสียงไม่ชัด หรือการควบคุมเคลื่อนไหวอย่างรวดเร็วส่ายสั่น และอาการเวียนศีรษะ โคลงเคลง เป็นต้น 


ตัวอย่างกรณีการรักษาฟื้นฟูอาการแขนขาอ่อนแรงครึ่งซีก อาการเดินเซ และภาวะเสียการทรงตัวจากโรคหลอดเลือดสมอง

ข้อมูลผู้ป่วย :

รหัสผู้ป่วย : HN 43XXXX

ชื่อ : คุณ สมXXXX


วันที่เข้ารับการรักษา : 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2568

เพศ : ชาย         อายุ : 50 ปี

อุณหภูมิ 36.6 องศาเซลเซียส           ชีพจร : 82 ครั้ง/นาที

ความดันโลหิต : 156/86 mmHg     น้ำหนัก :  93 กิโลกรัม

อาการสำคัญ : แขนขาซีกขวาอ่อนแรง ร่วมกับเดินทรงตัวไม่มั่นคง 5 วัน

อาการปัจจุบัน :

เมื่อวันที่ 23 กรกฎาคม 2568 ช่วงเช้ารู้สึกวิงเวียน ปวดศีรษะด้านซ้าย ชาปลายมือปลายเท้าร่วมด้วย ในเวลาต่อมาวันที่ 24 กรกฎาคม 2568 ช่วงเช้าซีกขวาอ่อนแรงเฉียบพลัน มุมปากเบี้ยว เดินทรงตัวลำบากไม่สะดวกอย่างทุกวัน จึงรีบไปโรงพยาบาลพบแพทย์ ทำการตรวจ CT-Scan พบเส้นเลือดสมองตีบ จึงรับการรักษาด้วยการทานยาละลายลิ่มเลือด อาการค่อยๆดีขึ้นตามลำดับ หลังออกจากโรงพยาบาล จึงมาพบแพทย์แผนจีนเพื่อรักษาและฟื้นฟูอาการ


อาการขณะพบแพทย์ : 

ซีกขวาอ่อนแรง ทรงตัวเองลำบาก ต้องนั่งรถเข็น เวียนศีรษะโคลงเคลงเหมือนอยู่บนเรือ เวลาลุกนั่ง ยืน หรือเปลี่ยนอิริยาบถอาการเวียนศีรษะมากขึ้น พยุงตัวยืนได้แบบต้องมีคนช่วยประคองส่วนมือขวาอ่อนแรง ไม่มีแรงยึดจับสิ่งของ เคลื่อนไหวทำงานละเอียดลำบาก ส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวันของผู้ป่วยเป็นอย่างมาก จำเป็นต้องมีเพื่อนคอยช่วยดูแลอย่างใกล้ชิดนอนหลับได้ปกติ นอนกรน มีภาวะกลืนลำบาก  ต้องรับประทานอาหารทางสายยางผ่านรูจมูก NG Tube  ขับถ่ายปกติ ปัสสาวะปกติ  

ประวัติการเจ็บป่วยในอดีต : 

ความดันโลหิตสูง Hypertension , เบาหวาน Diabetes Mellitus 


การตรวจร่างกายทางแพทย์แผนจีน : 

รู้สึกตัวดี พูดสื่อสารเล่าอาการได้ด้วยตนเอง ลิ้นซีดคล้ำฝ้าลิ้นขาวเหนียว ชีพจรลื่นอ่อนแรง舌淡暗苔白腻, 脉滑弱


Physical Examinations 

Motor : Normal muscle tone 

Rt Lt

Upper Proximal / Distal IV V

Lower Proximal / Distal III/IV/IV V

DTR : Lt Knee jerk 2+ ,Babinski : (++)

Rt.Hand grip = IV

Rt Rapid Alternate : (+)

Rt Rapid Nose to finger : (+)


การวินิจฉัยโรค :

แพทย์แผนจีน : จ้งเฟิง (wind of stroke) , เฟิงเฟ๋ย (Ataxia)

กลุ่มอาการ : ลมกับเสมหะรบกวนทวารสมอง ชี่พร่องร่วมกับมีเลือดคั่ง 

แพทย์แผนปัจจุบัน : Stroke (Ischemic Stroke) , Ataxia


แผนการรักษา : รักษาวันเว้นวันหรือ 3 ครั้งต่อสัปดาห์ ในช่วง 2 สัปดาห์แรก และหลังจากนั้นรักษาสัปดาห์ละ 2 ครั้ง 

1.การฝังเข็ม: เพื่อปลุกสมองเปิดทวาร ขจัดเลือดคั่งเสมหะที่ขัดขวางการทำงานสมอง บำรุงเลือดกระตุ้นชี่ ทะลวงเส้นลมปราณ

2.เต๋าอิ่น-เต๋าหยุนกง（导运功）: คือ กิจกรรมบำบัดฟื้นฟูการทำงานสมอง ด้วยการฝึกและการเคลื่อนไหว เพื่อชักนำพลังชี่ไปยังแขนขาและส่วนต่างๆ ของร่างกายที่ต้องการการฟื้นฟู


หลังรักษาสัปดาห์ที่ 1 : การทรงตัวดีขึ้น ขามีกำลังพยุงตัวเดินได้  ใช้ไม้เท้าช่วยเดินได้ อาการเดินเซดีขึ้น  แขนขวาที่อ่อนแรงมีกำลัง จับสิ่งของได้มั่น ใช้งานละเอียดได้ขึ้น ยังกระดกข้อเท้าลำบาก ยังเดินไม่สวย การกลืนดีขึ้น  เริ่มฝึกกลืนน้ำ และอาหารเองได้ดี ไม่มีสำลัก

หลังรักษาสัปดาห์ที่ 2 :ยืนและ เดินทรงตัวได้เอง แต่ท่าเดินยังไม่ค่อยสวย เดินนานมีอาการเข่าขวาอ่อนแรง อาการเวียนศีรษะดีขึ้นชัดเจน ข้อมือนิ้วมือขวาเริ่มเคลื่อนไหวทำงานละเอียดได้ดีขึ้น ปัญหาการกลืนหายไป ถอดสายยางผ่านรูจมูก NG Tube รับประทานอาหารได้ปกติ

หลังรักษาสัปดาห์ที่ 3 : การเดินทรงตัวดี กำลังขาดีขึ้น ผู้ป่วยมั่นใจในการทำอะไรด้วยตนเองมากขึ้น อาการโคลงเคลงเวียนศีรษะมีเล็กน้อย กระดกข้อเท้าได้มากขึ้น นิ้วมืองานละเอียดเขียนหนังสือลำบาก 

หลังรักษาสัปดาห์ที่ 5 : เดินทรงตัวการก้าวขาใกล้เคียงปกติ เดินเซโคลงเคลงเวียนศีรษะหายไป เคลื่อนไหวแบบ Rapid Pronation/Supination การสอดประสานของกล้ามเนื้อดีขึ้น นิ้วมือข้อมืองานละเอียดเริ่มดีขึ้น

หลังรักษาสัปดาห์ที่ 7 : ยืนเดินทรงตัวดี ขึ้นลงบันไดได้อย่างมั่นคงและคล่องแคล่ว สามารถวิ่งเหยาะๆได้ นิ้วมือข้อมือทำงานละเอียดและเขียนหนังสือดีขึ้นตามลำดับ

หลังรักษาสัปดาห์ที่ 9 : เดินทรงตัวได้ดี ไม่มีอาการเดินเซ นิ้วมือข้อมือเขียนหนังสือและการสอดประสานของกล้ามเนื้อทำงานได้ดีใกล้เคียงปกติ 


สรุปผลการรักษา
ผู้ป่วยเข้ารับรักษาด้วยการฝังเข็มร่วมกับเต๋าอิ่น-เต๋าหยุนกง（导运功） เป็นระยะเวลาประมาณ 2 เดือนอย่างต่อเนื่อง เฉลี่ยสัปดาห์ละ 2-3 ครั้ง อาการเดินเซและปัญหาการทรงตัวดีขึ้นอย่างชัดเจนตั้งแต่ครั้งแรกของการรักษา อาการเวียนศีรษะ และปัญหาการกลืนหายไป กำลังต้นขาและข้อเท้ากลับคืนเป็นปกติ กระดกข้อเท้าได้ดี สามารถยืน ทรงตัว และเดินได้อย่างมั่นคง แขนซีกขวาที่อ่อนแรงมีกำลังมากขึ้น นิ้วมือข้อมืองานละเอียดเขียนหนังสือลายมือใกล้เคียงปกติ เพิ่มความมั่นใจให้แก่ผู้ป่วย สามารถกลับไปใช้ชีวิต ทำงาน คืนสู่สังคมได้อย่างตามปกติ 

สะท้อนให้เห็นได้ว่าการรักษายิ่งมาเร็วยิ่งมีประสิทธิผล และการแพทย์แผนจีนเป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่ดีสำหรับผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองในการรักษาฟื้นฟูเพื่อเพิ่มคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นได้


เอกสารอ้างอิง

Neurology 神经病学 国家卫生健康委员会“十三五”规划教材 ,第8版
“中医内科学” 十一五普通高等教育本科国家级规划教材
https://pt.mahidol.ac.th/ptcenter/knowledge-article/ataxia/

______________________________________________

บทความโดย
แพทย์จีน พัลลภ อ่อนแก้ว (หมอจีนจาง เหวิน จิ้ง)
张文静中医师
TCM. Dr. Phanlob Onkaew

ทำการรักษาร่วมกับ

แพทย์จีนอาวุโส ปณิตา กาสมสัน (หมอจีนหลู เหมียว ซิน)
卢苗心中医师
TCM. Dr. Panita Kasomson