สิวในผู้ใหญ่: สัญญาณของร่างกายที่เสียสมดุล

สิวในผู้ใหญ่: สัญญาณของร่างกายที่เสียสมดุล

ทุกวันนี้เราพบสิวในวัยทำงานมากขึ้นอย่างเห็นได้ชัด ตั้งแต่วัย 25 ไปจนถึงช่วง 40+ ปี ทั้งสิวอุดตัน สิวอักเสบเรื้อรัง ไปจนถึงผิวแพ้ง่ายมีรอยแดงเป็นๆหายๆ สาเหตุไม่ได้มีเพียงฮอร์โมน แต่คือ “ชุดปัจจัย” ที่เร่งความร้อนและความชื้นสะสมในร่างกาย อาหารแปรรูปน้ำตาลสูง นอนดึก เครียดสะสม มลพิษต่างๆ เมคอัพชนิดกันน้ำที่ล้างออกยาก รวมถึงจังหวะฤดูกาลของไทยที่ชวนให้เกิด “ความชื้น-ความร้อน” อยู่บ่อยๆ

งานทบทวนและข้อมูลระบาดวิทยาหลายชิ้นรายงานว่า สิวในผู้ใหญ่เพิ่มขึ้นและคงอยู่ได้ยาว โดยเฉพาะในผู้หญิงวัยทำงาน แม้ตัวเลขจะต่างกันตามกลุ่มตัวอย่าง แต่แนวโน้มภาพรวมชี้ไปทางเดียวกันว่า “ไม่ใช่แค่เรื่องวัยรุ่น” อีกต่อไป (PMC)


ทำความเข้าใจ “สิว” แบบการแพทย์แผนจีน

ในศาสตร์การแพทย์แผนจีน สิวคือความผิดปกติของ “ชี่-เลือด-ของเหลว” ที่ตำแหน่งผิวและเส้นลมปราณ เกิดจาก ความร้อน (火热) และ/หรือ ความชื้น (湿) รวมตัวเป็น ร้อนชื้น(湿热) อุดกั้นรูขุมขน ถ้าเรื้อรังมักพัฒนากลายเป็น เลือดคั่ง (瘀血) และ เสมหะคั่ง (痰湿)

อวัยวะหลักที่พบบ่อย

ปอด (肺)
กระเพาะอาหาร–ลำไส้ใหญ่ (胃/大肠)
ตับ (肝)
ม้าม (脾)
สาเหตุโดยรวมคือ: “ร้อนมาก–ชื้นมาก–ไหลเวียนแย่” = สิวเรื้อรัง


ทำไมยุคนี้สิวผู้ใหญ่มักดื้อและยืดเยื้อ?

1) โภชนาการยุคเร่งด่วน

อาหารน้ำตาล/ดัชนีน้ำตาลสูง (ชาไข่มุก เบเกอรี่ น้ำหวาน) จะกระตุ้นเส้นทาง IGF-1 → เพิ่มไขมันและการอักเสบที่ผิว หลักฐานสรุปชี้ว่าการ “ลดภาระไกลซีมิก (glycemic load)” ช่วยให้สิวดีขึ้นในหลายการศึกษาแบบสุ่มควบคุมและรีวิวภาพรวม (PMC, EatRight PRO)
นมวัว/ไอศกรีมบางกลุ่ม เชื่อมกับสิวในงานทบทวนเชิงระบบหลายชิ้น (น้ำหนักหลักฐานในงานวิจัยหลากหลาย แต่พบสัญญาณสัมพันธ์ระหว่างการรับทานนมวัวมีความเกี่ยวเนื่องกับสิว) (PMC, Wiley Online Library)
2) ความเครียด–นอนดึก–ชีพจรชีวิตกลับด้าน

ความเครียดเพิ่มคอร์ติซอล–กระตุ้นการอักเสบและน้ำมันผิว มีงานวิจัยในกลุ่มนักศึกษาแพทย์พบว่า “ยิ่งเครียด ยิ่งสิวหนัก” อย่างมีนัยสำคัญ (PMC, ScienceDirect) ในศาสตร์การแพทย์แผนจีน การนอนหลัง 5 ทุ่มบ่อย ๆ ทำให้ ตับ-ถุงน้ำดี พักฟื้นไม่เต็มที่ → “ชี่ตับติดขัด” จุดไฟใน “เส้นลมปราณหยางหมิง” มากขึ้น → สิวเห่อ

3) มลภาวะในเมือง–ฝุ่นควัน

อากาศเสียเพิ่มอนุมูลอิสระ กระตุ้นการอักเสบผิว มีหลักฐานเชิงระบาดวิทยาชี้ความเกี่ยวข้องระหว่าง NO₂/ฝุ่น กับสิวอักเสบในผู้ใหญ่บางพื้นที่ (แม้ยังต้องการงานยืนยันเพิ่ม) (BioMed Central, PubMed)

4) ลำไส้และผิว

งานทบทวนล่าสุดอธิบายบทบาทจุลชีพทั้งที่ลำไส้และผิวต่อการอักเสบของสิว—ชี้ว่าการปรับจุลชีพ (อาหาร/พรีไบโอติก/โปรไบโอติก) อาจช่วยในบางราย แม้หลักฐานยังต้องรอการพิสูจน์ที่แน่ชัด (PubMed, PMC, Lippincott Journals)


แยก “ลักษณะจำเพาะของสิว” แบบการแพทย์แผนจีน 

ชื้นร้อนที่กระเพาะอาหาร/ลำไส้
อาการเด่น: สิวอักเสบแดง เจ็บ ตำแหน่งบริเวณหน้าผาก–คาง–รอบปาก ปากขม/กระหายน้ำ ชอบของเย็น ถ่ายกลิ่นแรง ลิ้นแดง ฝ้าเหลืองเหนียว
ตัวกระตุ้น: ของเผ็ดทอด นม/ของหวาน มื้อดึก เครื่องดื่มเย็นจัด 
แนวทางการรักษา : “ขับชื้น–ระบายร้อน–เปิดทางลำไส้”
ไฟตับ/ชี่ตับติดขัด (สิวฮอร์โมน)
มักมีอาการเด่นช่วงก่อนมีประจำเดือน/เครียด ตำแหน่งบริเวณคาง–กรอบหน้า ปวดตึงคอไหล่ อารมณ์หงุดหงิด นอนหลับไม่ลึก ลิ้นแดงขอบ ลายฟ้าเส้นเลือดเห็น
ตัวกระตุ้น: เครียด อารมณ์เก็บกด → ชี่ตับอัดอั้น (肝郁) แปรไปเป็น “ไฟตับ (肝火)” ดันสิวขึ้น
แนวทางการรักษา: “คลายตับ–ระบายไฟ–ปรับจังหวะนอน/เครียด”
เสมหะ–เลือดคั่ง (เรื้อรัง/มีรอย)
สิวหัวปิด ผิวมัน รูขุมขนอุดตัน สิวเสี้ยน
รอยคล้ำ/รอยแดงอยู่นาน กดเจ็บเป็นตะปุ่ม ลิ้นคล้ำ มีจุดจ้ำ มักมีแน่นท้อง ผิวลูบแล้วเป็นเม็ด ๆ

สาเหตุ: การย่อย การดูดซึมอ่อนแอ → เกิดความ ความชื้นคั่งค้างที่ม้าม (湿困脾) ; การหมุนเวียนของชี่และเลือดไม่ดี
แนวทางการรักษา: “สลายเสมหะ–กระตุ้นเลือดไหลเวียน–ปรับครีมบำรุงผิวให้อ่อนโยน”
ปอดร้อน–ผิวไวต่อการระคายเคือง
อาการเด่น: ผิวแดงง่าย ระคายเคืองง่าย คัน ไอแห้ง/คอแห้ง ลิ้นแดงปลายแดง
สาเหตุ: ปอดดูแลผิวหนังและรูขุมขน ถ้าปอด “ร้อน” หรือ “ชี่ติดขัด” ผิวจะแห้งลอก-แดง-สิวอักเสบง่าย
แนวทางการรักษา: “ระบายร้อนปอด–บำรุงอิน(ความชุ่มชื้น)ผิว–กันแดดและกันมลภาวะ”

การดูแลรักษาตามศาสตร์การแพทย์แผนจีน

ฝังเข็ม–กดจุด 
หลักการ: เปิดทางชี่เลือด ระบายร้อนชื้น ลดการอักเสบ ปรับสมดุล ตับ–ม้าม–ปอด

1. เหอกู่ (LI4, 合谷)   (เพิ่มภาพของจุดต่างๆในบทความด้วยค่ะ)

ตำแหน่ง: อยู่ที่หลังมือ บริเวณกึ่งกลางง่ามมือระหว่างนิ้วโป้งกับนิ้วชี้ เวลากางนิ้วออกแล้วหุบนิ้วโป้งกับนิ้วชี้เข้าหากัน จะเห็นเนื้อนูนขึ้นมา จุดจะอยู่ตรงกลางเนื้อนูนนี้
วิธีกด: ใช้นิ้วโป้งกดแรงพอประมาณ 1–2 นาที จะรู้สึกตึง ๆ หรือเสียวร้าวเล็กน้อย ถือว่าถูกจุด
ประโยชน์: ช่วยกระจายความร้อนที่ใบหน้า ลดการอักเสบ ลดสิว และยังช่วยคลายปวดศีรษะด้วย
2. เน่ยถิง (ST44, 内庭)

ตำแหน่ง: อยู่ที่หลังเท้า ปลายรอยย่นระหว่างนิ้วเท้าที่ 2 และ 3 
วิธีกด: ใช้นิ้วโป้งมือกดลงไปเบา ๆ แต่ลึกพอสมควร 1–2 นาที
ประโยชน์: ระบายความร้อนจากกระเพาะอาหารและลำไส้ ซึ่งมักเป็นสาเหตุของสิว โดยเฉพาะสิวที่ขึ้นช่วงหน้าผากและคาง
3. เฟิงหลง (ST40, 丰隆)

ตำแหน่ง: อยู่ที่ด้านข้างของสันกระดูกหน้าแข้ง ให้วัดแบ่งครึ่งของหน้าแข้งวัดจากข้อเข่ากับยอดนูนของตาตุ่มด้านนอก อยู่ตรงกึ่งกลางด้านนอกของสันหน้าแข้งออกมาสองนิ้วชี้และนิ้วกลางทาบ 
วิธีกด: ใช้นิ้วโป้งกดหรือนวดวนเบา ๆ ประมาณ 2 นาที
ประโยชน์: ช่วยขจัดความชื้นและเสมหะส่วนเกินในร่างกาย ลดความมันและการอุดตันที่เป็นต้นเหตุของสิว
4. ไท่ชง (LR3, 太冲)

ตำแหน่ง: อยู่บนหลังเท้า ระหว่างนิ้วโป้งและนิ้วชี้ ให้วัดจากง่ามนิ้วขึ้นมาประมาณ 1.5–2 นิ้วมือ จะเจอร่องกดแล้วตึง ๆ
วิธีกด: ใช้นิ้วโป้งกดลงไปค้างไว้ 1–2 นาที หรือกดวนช้า ๆ
ประโยชน์: ช่วยระบายชี่ตับ ลดความเครียด ความตึงเครียดทางอารมณ์ ซึ่งเป็นตัวกระตุ้นสิวได้บ่อย
5. ชวีฉือ (LI11, 曲池)

ตำแหน่ง: อยู่บริเวณข้อศอกด้านนอก เวลางอข้อศอก จะเกิดรอยพับ จุดนี้อยู่ที่ปลายสุดรอยพับด้านนอก
วิธีกด: ใช้นิ้วโป้งกดลงไปแรงพอประมาณ 1–2 นาที
ประโยชน์: ระบายความร้อนออกจากร่างกาย ลดการอักเสบ และช่วยให้ผิวพรรณสดใส
✨ วิธีการทั่วไป:

กดแต่ละจุดวันละ 1–2 รอบ (เช้า–เย็น)
กดจุดละประมาณ 1–2 นาที ถ้ากดหลายจุดรวมกันได้ผลดียิ่งขึ้น
เวลากดควรนั่งสบาย หายใจลึก ๆ จะช่วยให้ร่างกายผ่อนคลาย
สำหรับการฝังเข็มรักษาสิวตามศาสตร์การแพทย์แผนจีน งานวิจัยทางคลินิกชี้แนวโน้มมีประโยชน์ต่อสิว โดยเฉพาะรูปแบบ “ร้อนชื้นทางระบบทางเดินอาหาร” มีผลสนับสนุนความปลอดภัยและประสิทธิภาพของวิธีนี้ค่ะ (PMC, Lippincott Journals)

B) โภชนาการ “ลดร้อนชื้น” ให้เห็นผลจริง

หลักใหญ่ 4 ข้อ
ลด ภาระไกลซีมิก: ข้าว/ก๋วยเตี๋ยว ปรับเป็น ข้าวกล้อง/เส้นถั่วเขียว/เผือกมันแท้; ของหวาน–ชานม–น้ำอัดลม ขอให้เป็น “ของนานๆที” (หลักฐานชี้ชัดที่สุดในฝั่งโภชนาการสิว) (PMC, EatRight PRO)
ทดลองจำกัดนมวัว 4–6 สัปดาห์ (โยเกิร์ตหวานจัด–ไอศกรีม–เวย์) แล้วประเมินผิวตนเอง เพราะความไวต่อผลิตภัณฑ์นมต่างกันรายบุคคล แต่รีวิวระบบบ่งชี้แนวโน้มสัมพันธ์กับสิวในหลายงาน (PMC, Wiley Online Library)
ไขมันดี–โปรตีนพอ: ปลาทะเล ไข่ ถั่ว เมล็ดแฟลกซ์/งาดำ  ลดการอักเสบ สนับสนุนซ่อมแซมผิว
เส้นใย–พืชสมุนไพรไทยตามฤดูกาล: แตงกวา ฟักเขียว มะระ ตำลึง ใบบัวบก กระเจี๊ยบเขียว ผักใบเขียว
ชาสมุนไพรสไตล์อ่อนโยน (ดื่มเวียนสัปดาห์ละ 3–4 วัน แก้วละ 200–300 มล.)
เก๊กฮวย + ใบบัวบก: ระบายร้อน–ลดแดง
ข้าวคั่ว + ลูกเดือยไม่ขัดสี: เสริมม้าม–ขับชื้น ( “ลูกเดือยแดง/ไม่ขัดสี” ยิ่งดี)
ชะพลู/ฟ้าทะลายโจร งด ดื่มเดี่ยว ๆ ระยะยาว—ออกฤทธิ์เย็นมาก ควรใช้ภายใต้คำแนะนำของผู้เชี่ยวชาญเมื่อมีอาการเฉพาะ
C) นาฬิกาชีวิตและการหายใจ

นอนก่อน 23:00 อย่างสม่ำเสมอ 4–6 สัปดาห์ เพื่อให้ ตับ–ถุงน้ำดี ได้ซ่อมบำรุง → ลดสิวที่คาง/ฮอร์โมน
หายใจแบบท้อง 4-6-8 คือ หายใจเข้า 4 กลั้น 6 ออก 8 (วินาที) นาน 5 นาที เช้า–เย็น → ลดโทนระบบประสาทซิมพาเทติก สนับสนุนแกนลำไส้-ผิว (เชื่อมกับ “gut–brain–skin axis”) (PubMed, PMC)
D) กัวซา–นวดระบายการคั่งของรูขุมขน และชี่เลือด (สัปดาห์ละ 1-2 ครั้ง)

เพื่อ เปิดระบายน้ำเหลือง–เลือด , เร่งการจางของรอย (เหมาะกับกลุ่มอาการ “เสมหะ–เลือดคั่ง”) ไม่เหมาะกับสิวอักเสบ

E) ผิวภายนอก: น้อยแต่งาม (Skin Minimalism)

หลักสกินแคร์ 3 ชิ้น: เจลล้างอ่อนโยน (pH 5–5.5) + มอยส์เจอไรเซอร์เบา + กันแดด SPF 30–50
เลี่ยง: แอลกอฮอล์สูง, น้ำหอมจัด, สครับหยาบ, เมคอัพกันน้ำที่ล้างออกยาก (เพิ่มความชื้นคั่ง)
มลภาวะเมือง: กลับถึงบ้านล้างหน้าเร็ว ไม่ปล่อยคราบควัน/กันแดดค้างคืนนาน

แผนดูแล 6 สัปดาห์ (โครงสร้างใช้งานจริง)

สัปดาห์ 1–2: รีเซ็ต “ร้อนชื้น”

ตัดของหวานจัด–ชานม–น้ำอัดลม–ขนมแปรรูป 80–90%
ทดลอง งดนมวัว ทุกชนิด (ยกเว้นบัตเตอร์นมในอาหารนานๆที)
นอนก่อน 23:00 อย่างน้อย 5 คืน/สัปดาห์
กดจุด เน่ยถิง (ST44, 内庭) , ชวีฉือ (LI11, 曲池) , ไท่ชง (LR3, 太冲) วันละ 1 รอบ
สกินแคร์ 3 ชิ้น + ล้างเครื่องสำอางให้เกลี้ยง
สัปดาห์ 3–4: เสริมไหลเวียน–ผิวแข็งแรง

เพิ่มผักใบเขียว–ธัญพืชไม่ขัดสี และ ปลา/โปรตีนลีน ทุกมื้อ
ดื่ม ชาลูกเดือย (ไม่ขัดสี) 3–4 วัน/สัปดาห์
กัวซาใบหน้า 2 ครั้ง/สัปดาห์ เน้นแนวระบายน้ำเหลือง
ฝึกหายใจ แบบหายใจเข้า 4 กลั้น 6 ออก 8 (วินาที) เป็นเวลา 5 นาที เช้า–เย็น รวม 10 นาที/วัน
สัปดาห์ 5–6: ปรับละเอียดตามแพทเทิร์น

ถ้า “ไฟตับเด่น” (สิวคางก่อนเมนส์/เครียด) → เพิ่มชารากหญ้าคา/เก๊กฮวยหลังเที่ยง, เดินเร็วช่วงเย็น 20-30 นาที
ถ้า “เสมหะ–เลือดคั่ง” → กัวซา + อบไอน้ำอุ่นเบา 5–7 นาทีสัปดาห์ละ 1 ครั้ง แล้วค่อย ๆ ทามอยส์เจอไรเซอร์
ถ้า “ปอดร้อน–ผิวไว” → ตัดเครื่องปรุงจัดจ้าน เลี่ยงแดดจัดช่วง 10:00–14:30 เพิ่มหมวก/ร่มและกันแดด
หมั่นสังเกตตัวเอง (หลับ–เครียด–อาหาร–รอบเดือน–สภาพอากาศ) ช่วยหา “ตัวจุดระเบิด” ได้แม่นยำขึ้น 

ประเมินตนเอง สิวอักเสบสิวอุดตันควรเริ่มลดลง แต่ถ้ายังไม่ลด → ตรวจสอบเมนูอาหารว่ามีหลุดไหม และเวลานอน หากยังไม่ดีขึ้นแนะนำให้ปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ


เช็กลิสต์ย่อ “ทำต่อเนื่อง 6 สัปดาห์”

• นอนก่อน 23:00 อย่างน้อย 5 คืน/สัปดาห์

• ลด GL สูง + ทดลองงดนม 4–6 สัปดาห์ แล้วประเมิน

• ชาเก๊กฮวย/ลูกเดือย (ไม่หวาน) วันเว้นวัน

• กดจุด • กดจุด เน่ยถิง (ST44, 内庭) , ชวีฉือ (LI11, 曲池) , ไท่ชง (LR3, 太冲) ทุกวัน

• กัวซาใบหน้า 2 ครั้ง/สัปดาห์ + ล้างหน้าอ่อนโยน + กันแดดสม่ำเสมอ


ตัวอย่างเคส

หญิงวัย 32 ปี ทำงานสายการตลาด นอนตีหนึ่งเป็นประจำ ชอบชานม/เบเกอรี่ สิวที่คางมักเห่อก่อนมีประจำเดือน + สิวอุดตันที่แก้ม

ประเมินตามศาสตร์การแพทย์แผนจีน : ชี่ตับติดขัด → ไฟตับ ร่วม ร้อนชื้น กระเพาะอาหาร และเริ่มมี เสมหะคั่ง
แนวทางการดูแล : งดนม-หวาน 6 สัปดาห์, นอนก่อน 23:00, กดจุด เน่ยถิง (ST44, 内庭) , ไท่ชง (LR3, 太冲)  ทุกวัน, ชาลูกเดือย–เก๊กฮวยสลับกัน, กัวซาสัปดาห์ละ 2 ครั้ง
ผลลัพธ์ทั่วไปที่พบ: สัปดาห์ 3 ลดสิวเห่อก่อนเมนส์ชัด, สัปดาห์ 6 สิวอุดตันนิ่ม–หลุดไว รอยแดงจางเร็วขึ้น

ปรับตามฤดูกาลไทย (สำคัญมาก!)

หน้าร้อน (มี.ค.–พ.ค.): เด่น “ไฟ–ร้อน” → เย็นอย่างมีสติ (แตงกวา ฟักเขียว แตงโม), หลีกเครื่องดื่มเย็นจัดเกินไป (ทำให้ “ความชื้นคั่งค้าง”)
หน้าฝน (มิ.ย.–ต.ค.): เด่น “ชื้น” → ลดทอด–มัน–หวาน เพิ่มขิงแก่–เห็ด–สมุนไพรขับชื้น (ข้าวคั่ว+ลูกเดือย)
หน้าหนาว (พ.ย.–ก.พ.): ม้ามชอบอุ่น → ซุปอุ่น ย่อยง่าย ลดสลัดเย็นจัดตอนดึก ป้องกันความชื้นคั่งค้างเรื้อรัง

หมายเหตุเชิงหลักฐาน (สำหรับผู้อ่านที่รักวิชาการ)

แนวโน้ม สิวในผู้ใหญ่เพิ่มขึ้น/คงอยู่: งานรีวิวและสำรวจหลายชุดรายงานอัตราการพบสูงอย่างมีนัย (โดยเฉพาะเพศหญิง) (PMC)
ไกลซีมิกต่ำช่วยสิว: มี RCT และรีวิวภาพรวมสนับสนุนมากกว่าสายอื่นในโภชนาการสิว (PMC, EatRight PRO)
ผลิตภัณฑ์นมกับสิว: หลายรีวิวระบบ/สรุปหลักฐานพบความเชื่อมโยงในบางประชากร (ยังมีความแปรผัน) (PMC, Wiley Online Library)
ความเครียด–สิว: งานภาคตัดขวาง/ตามติดในนักศึกษาแพทย์ชี้ความสัมพันธ์ทางบวกอย่างมีนัย (PMC, ScienceDirect)
มลพิษอากาศ–สิวอักเสบ: สัญญาณเชิงระบาดวิทยาเริ่มชัดในบางพื้นที่ (ต้องการยืนยันเพิ่ม) (BioMed Central, PubMed)
แกนลำไส้–ผิว/โปรไบโอติก: งานทบทวนสมัยใหม่กำลังขยายตัว—สัญญาณน่าสนใจ แต่ยังต้องเจาะสายพันธุ์/ขนาดที่เหมาะสมต่อสิวต่อไป (PubMed, PMC, Lippincott Journals)
ฝังเข็มกับสิว: งานทดลองเชิงคลินิกหลายชิ้น—โดยเฉพาะกลุ่ม “ชื้นร้อนทางเดินอาหาร”—รายงานความเป็นไปได้ที่ดีและปลอดภัย แม้ยังรอ RCT ขนาดใหญ่ยืนยัน (PMC, Lippincott Journals)


ในทางการแพทย์แผนจีน สิวผู้ใหญ่คือ “กระจก” สะท้อนสมดุลภายใน เมื่อเราปรับ กิน–นอน–หายใจ–ไหลเวียน สอดคล้องกับฤดูกาลของไทย และใช้เครื่องมืออย่าง กดจุด/กัวซา/ชาสมุนไพร อย่างมีวินัย 4–6 สัปดาห์ มักเห็นการเปลี่ยนแปลงทั้งสิวและคุณภาพผิวโดยรวม ที่สำคัญคือ ทำให้ง่ายและยั่งยืน ลดของหวานจัด นอนให้พอ และผ่อนเบากับตัวเอง ผิวจะค่อย ๆ บอกเราว่าคุณมาถูกทางแล้วค่ะ

________________________________________________________________

บทความโดย   
แพทย์จีนจีนดายุ สาธุกิจชัย (หมอจีน จาง ลี่ เจิน)
张丽真 中医师
TCM. Dr. Dayu  Sathukijchai  (Zhang li zhen)