ภาวะเบื่ออาหารฟื้นฟูได้ด้วยการฝังเข็ม

ภาวะเบื่ออาหารฟื้นฟูได้ด้วยการฝังเข็ม

ภาวะเบื่ออาหารจัดเป็นอาการหนึ่งในกลุ่มความผิดปกติของการรับประทาน สามารถพบเจอในทุกเพศและทุกวัย มักพบความรู้สึกอยากอาหารลดน้อยลง ไม่รู้สึกหิว ไม่อยากรับประทาน หรือรู้สึกหิวแต่ไม่อยากรับประทาน หากรุนแรงอาจถึงขั้นปฏิเสธการรับประทาน ส่งผลให้ร่างกายได้รับปริมาณอาหารและสารอาหารที่ไม่เพียงพอ หากไม่ได้รับการรักษาหรือปล่อยให้เรื้อรังอาจทำให้ร่างกายทรุดโทรม เกิดภาวะขาดสารอาหาร และมีความเสี่ยงที่จะเกิดโรคอื่นๆ ตามมาได้

ในมุมมองแพทย์แผนจีน ภาวะเบื่ออาหารจัดอยู่ในขอบเขตของ“น่าไต（纳呆）” “เอ้อสือ（恶食）”“ปู้สือ（不食）” มีสาเหตุมาจากการรับประทานอาหารไม่เหมาะสมหรือไม่ถูกวิธี ความผิดปกติทางอารมณ์ การรุกรานจากปัจจัยก่อโรคภายนอก รวมถึงพื้นฐานของร่างกายบกพร่อง ปัจจัยเหล่านี้ส่งผลกระทบต่อการทำงานของม้ามและกระเพาะอาหาร เมื่อม้ามและกระเพาะอาหารอ่อนแอลง ก็ทำให้การลำเลียงหรือการแปรสภาพอาหารไม่สมบูรณ์ เกิดเป็นภาวะเบื่ออาหารในที่สุด

อาหารไม่ย่อย รับประทานอาหารจำพวกของหวานและของมันมากไป เกิดเป็นเสมหะและความชื้นภายใน คั่งและอุดกั้นอยู่ที่จงเจียว กระทบการย่อยอาหารและเกิดภาวะเบื่ออาหาร
ความผิดปกติทางอารมณ์ ทำให้ชี่ตับติดขัด ย้อนไปกระทบม้ามและกระเพาะอาหาร เกิดเป็นภาวะเบื่ออาหาร
พื้นฐานร่างกายอ่อนแอ ม้ามทำหน้าที่ลำเลียงและแปรสภาพสารอาหารและน้ำ กระเพาะอาหารทำหน้าที่รองรับอาหารที่รับประทานเข้าไป  เมื่อการทำงานของอวัยวะทั้งสองลดลง อาหารไม่ถูกแปรสภาพและไม่ถูกลำเลียง จึงเกิดเป็นภาวะเบื่ออาหาร
จากสาเหตุและกลไกการเกิดโรค สามารถแบ่งกลุ่มอาการของภาวะเบื่ออาหารออกได้เป็น 4ประเภทได้แก่

กลุ่มอาการตับและม้ามไม่ประสานกัน（肝脾不和证）แสดงอาการไม่อยากรับประทาน ร่วมกับมีอาการอัดอั้น ซึมเศร้า เรอบ่อย อาเจียนเป็นน้ำย่อย ปวดแน่นชายโครง ลิ้นแดงฝ้าขาวเหนียว ชีพจรตึง
กลุ่มอาการเสมหะความชื้นอุดกั้นภายใน（痰湿内阻证）มีอาการเบื่ออาหาร จุกแน่นหน้าอกและลิ้นปี่ อาเจียนเป็นน้ำลายใส มีเสียงการเคลื่อนไหวของลำไส้ เหนื่อยล้า ถ่ายเหลวถ่ายไม่สุด ฝ้าลิ้นขาวเหนียว ชีพจรลื่น
กลุ่มอาการม้ามและกระเพาะอาหารอ่อนแอ（脾胃虚弱证 ）แสดงอาการเบื่ออาหาร หลังรับประทานอาหารแล้วรู้สึกแน่นท้อง อาหารไม่ย่อย สีหน้าไม่สดใส อ่อนเพลียไม่มีแรง หายใจเบา ไม่อยากพูด ถ่ายเหลว ลิ้นซีดฝ้าขาว ชีพจรเล็กไม่มีแรง
กลุ่มอาการอินของม้ามและกระเพาะอาหารพร่อง（脾胃阴虚证）แสดงอาการแสบท้อง รู้สึกหิวแต่ไม่อยากรับประทานอาหาร ปากแห้งคอแห้ง กระหายน้ำ ปัสสาวะเข้ม อุจจาระแข็ง ลิ้นแดงแห้ง ฝ้าน้อยหรือไม่มีฝ้า ชีพจรเล็ก
การฝังเข็มรักษาภาวะเบื่ออาหาร มุ่งเน้นที่อวัยวะม้ามและกระเพาะอาหารเป็นหลัก เนื่องจากม้ามและกระเพาะอาหารจัดเป็นทุนหลังกำเนิด เปรียบเสมือนคลังกักเก็บเสบียงอาหาร เป็นทั้งแหล่งรับ  ลำเลียง และแปรสภาพอาหารและน้ำให้เป็นจิงชี่（精气）เพื่อไปใช้ในการหล่อเลี้ยงทั่วร่างกาย  ดังนั้นหลักการรักษาจึงเน้นเสริมบำรุงและปรับสมดุลการทำงานของม้ามและกระเพาะอาหาร ร่วมกับกระตุ้นการไหลเวียนของชี่ที่ผิดปกติ

กลุ่มอาการตับและม้ามไม่ประสานกัน（肝脾不和证）เน้นระบายชี่ตับ ปรับการไหลเวียนชี่ และบำรุงม้าม
กลุ่มอาการเสมหะความชื้นอุดกั้นภายใน（痰湿内阻证）เน้นขับชื้นสลายเสมหะ และบำรุงจงเจียว
กลุ่มอาการม้ามและกระเพาะอาหารอ่อนแอ（脾胃虚弱证 ）เน้นเสริมชี่บำรุงม้าม ปรับสมดุลกระเพาะอาหาร
กลุ่มอาการอินของม้ามและกระเพาะอาหารพร่อง（脾胃阴虚证）เน้นเสริมอิน บำรุงม้ามและกระเพาะอาหาร 
นอกจากนี้การฝังเข็มรักษาภาวะเบื่ออาหารให้ผลการรักษาเป็นที่น่าพอใจ การฝังเข็มช่วยเพิ่มประสิทธิภาพการเผาผลาญอาหารและการหมุนเวียนเลือด  อีกทั้งยังสามารถปรับการทำงานของระบบประสาทอัตโนมัติ ทำให้การบีบตัวของกระเพาะอาหารกลับมาอยู่ในสภาวะปกติได้อีกด้วย

ตัวอย่างจุดฝังเข็มที่ใช้รักษาภาวะเบื่ออาหาร

จู๋ซานหลี่（足三里，ST36）อยู่บริเวณหน้าแข้ง ใต้กระดูกหัวเข่าลงมา 3 ชุ่น (4 นิ้วมือเรียงชิดติดกัน) และห่างจากกระดูกหน้าแข้งออกมาอีก 1 นิ้วมือ



จงหว่าน（中脘，CV12）อยู่แนวกึ่งกลางของลำตัวด้านหน้า บริเวณท้องส่วนบน เป็นจุดที่อยู่กึ่งกลางระหว่างปลายกระดูกอกกับสะดือ



เน่ยกวาน（内关，PC6）อยู่บริเวณปลายแขนด้านใน เหนือรอยพับข้อมือ 2 ชุ่น (3 นิ้วมือเรียงชิดติดกัน)



ผีซู（脾俞，BL20）อยู่บนหลัง ระดับขอบล่างปุ่มกระดูกสันหลังอกข้อที่ 11 ห่างจากแนวกึ่งกลางลำตัว 1.5 ชุ่น



เว่ยซู（胃俞，BL21）อยู่บนหลัง ระดับขอบล่างปุ่มกระดูกสันหลังอกข้อที่ 12 ห่างจากแนวกึ่งกลางลำตัว 1.5 ชุ่น

_____________________________________

บทความโดย
แพทย์จีน พิมพิชญ์ มุจลินทโมลี (หมอจีน เจี่ย จิ้ง เหวิน)
贾靖雯 中医师
TCM. Dr.Pimpitch Muchalintamolee (Jia Jing Wen)