ฝังเข็ม...อีกหนึ่งทางเลือกลดปวดไมเกรน

ไมเกรน (Migraine)  เป็นอาการปวดศีรษะเรื้อรังชนิดหนึ่งที่สร้างความทุกข์ทรมานให้กับผู้ป่วยอย่างมาก โดยเฉพาะเมื่อมีอาการรุนแรงถึงขั้นคลื่นไส้ อาเจียน หรือไวต่อแสงและเสียง แม้จะมียาหลายชนิดที่ช่วยบรรเทาอาการได้ แต่ในผู้ป่วยบางราย ยาอาจไม่เพียงพอหรือเกิดผลข้างเคียง ทำให้หลายคนเริ่มหาทางเลือกในการรักษาแบบองค์รวม หนึ่งในทางเลือกนั้นคือ “การฝังเข็ม”

ไมเกรนในมุมมองการแพทย์แผนจีน

ในศาสตร์การแพทย์แผนจีน อาการปวดศีรษะหรือไมเกรน ไม่ได้ถูกมองว่าเป็นเพียงแค่ความผิดปกติของระบบประสาท แต่เกี่ยวข้องกับความไม่สมดุลของพลังชี่ เลือด และการทำงานของอวัยวะภายใน โดยเฉพาะตับ ม้าม ไต รวมถึงการถูกรุกรานจากปัจจัยภายนอก เช่น ลม ความเย็น หรือความชื้น  แม้ในทางทฤษฎีของแพทย์จีน มีการจำแนกกลุ่มอาการหลากหลาย  สามารถสรุปสาเหตุหลักของไมเกรนได้ 3 ประเภทใหญ่ ดังนี้

1. ลมเย็นจากภายนอกรุกราน （外感风寒）

ลักษณะอาการ：ปวดศีรษะทันทีหลังเจอลมเย็นหรืออากาศเย็น อาจปวดร้าวลามไปยังบริเวณต้นคอ บ่า ไหล่ ลักษณะปวดรุนแรงและตึงแน่น

ลักษณะลิ้นและชีพจร ：ลิ้นซีดหรือแดง ฝ้าบาง   ชีพจรลอย（舌淡红或红苔薄，脉浮）

กลไกตามแพทย์จีน：ลมเป็นปัจจัยภายนอกที่มีลักษณะเคลื่อนไหว เปลี่ยนแปลงรวดเร็ว เมื่อรุกเข้าร่างกายจะกระทบการไหลเวียนของชี่และเลือด ทำให้เกิดอาการปวดเฉียบพลัน อาจลามไปยังส่วนอื่น เช่น คอและบ่า เป็นต้น

2. หยางตับกำเริบ（肝阳上亢）

ลักษณะอาการ：ปวดศีรษะด้านข้างหรือบริเวณขมับ มีความรู้สึกร้อนบริเวณศีรษะและใบหน้า ตาพร่ามัว หน้าแดง คอแห้ง ปากขม  หงุดหงิดง่าย  อารมณ์แปรปรวน

ลิ้นและชีพจร： ลิ้นแดง ฝ้าเหลือง  ชีพจรตึงและเร็ว（舌红苔黄，脉弦数）

 กลไกตามแพทย์จีน：ตับและถุงน้ำดีเป็นอวัยวะที่มีความสัมพันธ์กัน โดยทางเดินเส้นลมปราณถุงน้ำดี（胆经） วิ่งผ่านบริเวณขมับ เมื่อหยางของตับกำเริบสูงขึ้น เพราะความเครียด อารมณ์แปรปรวน หรือมีความร้อนภายในร่างกาย จะส่งผลให้ชี่พุ่งขึ้นด้านบน โดยเฉพาะบริเวณศีรษะ เกิดอาการปวดบริเวณขมับตามแนวเส้นลมปราณตับและถุงน้ำดี ร่วมกับมีอาการปากขมและร้อนในร่วมด้วย

3. ชี่และเลือดพร่อง（气血两虚）

  ลักษณะอาการ：ปวดศีรษะแบบเรื้อรังไม่รุนแรง เป็น ๆ หาย ๆ เหนื่อยง่าย อาการดีขึ้นเมื่อนวดหรือประคบร้อน ร่วมกับอาการเวียนศีรษะ ตามัว สีหน้าอิดโรย

  ลิ้นและชีพจร： ลิ้นซีด ฝ้าบาง  ชีพจรเบาและอ่อน（舌淡苔薄白，脉细弱）

กลไกตามแพทย์จีน：เมื่อชี่และเลือดพร่อง ส่งผลให้การไหลเวียนของเลือดขึ้นไปหล่อเลี้ยงบริเวณศีรษะไม่เพียงพอ ทำให้เกิดอาการปวด และหากเจอความเย็น เครียดหรือพักผ่อนไม่พอ อาการปวดกำเริบเพิ่มมากขึ้น


ตำแหน่งปวดศีรษะตามเส้นลมปราณที่เกี่ยวข้อง

เส้นลมปราณ	ภาพประกอบ	ตำแหน่งที่ปวด
เส้นลมปราณหยางหมิง （阳明头痛）		อาการปวด อยู่บริเวณหน้าผาก คิ้ว หรือช่วงโคนจมูก
เส้นลมปราณเส้าหยาง （少阳头痛）		อาการปวด อยู่บริเวณด้านข้าง หรือช่วงขมับของศีรษะ
เส้นลมปราณไท่หยาง （太阳头痛）		อาการปวด อยู่บริเวณท้ายทอย หรือลามไปถึงช่วงบ่า ไหล่
เส้นลมปราณเจวี๋ยอิน （厥阴头痛）		อาการปวด อยู่บริเวณกลางกระหม่อมหรือรอบกระบอกตา

จุดฝังเข็มช่วยลดไมเกรน

การเลือกจุดฝังเข็มที่สัมพันธ์กับอาการไมเกรน  โดยพิจารณาจากลักษณะการปวดศีรษะ ตำแหน่ง และสาเหตุของแต่ละบุคคล โดยจุดที่นิยมใช้บ่อยทางคลินิก เช่น

จุดฝังเข็ม	ภาพประกอบ	สรรพคุณ
ไป่หุ้ย （百会，GV20）		จุดบนกลางกระหม่อม ช่วยดึงชี่ขึ้นและคลายความตึงเครียด
เฝิงฉือ （风池，GB20）		บริเวณต้นคอด้านหลัง ช่วยลดปวดศีรษะและตึงคอ
เหอกู่ （合谷，LI4）		จุดบริเวณมือ ระหว่างนิ้วชี้และนิ้วโป้ง ช่วยระบายความร้อน บรรเทาอาการปวด
เน่ยกวาน （内关，PC6）		จุดบริเวณข้อมือด้านใน เหนือรอยพับข้อมือขึ้นมา 2 ชุ่น ช่วยบรรเทาคลื่นไส้ อาเจียน

นอกจากนี้ อาจใช้ การกระตุ้นด้วยไฟฟ้า การรมยา หรือการครอบแก้ว ร่วมด้วยในการรักษา เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการรักษา การฝังเข็มรักษาไมเกรนสามารถทำได้ทั้งในผู้ที่มีอาการไมเกรนเฉียบพลันหรือเรื้อรัง เหมาะสำหรับผู้ที่ต้องการลดการใช้ยา ถือเป็นหนึ่งในแนวทางบำบัดที่ปลอดภัยและเห็นผลในระยะยาว

--------------------------------------------------

แพทย์จีนอาวุโส รติกร อุดมไพบูลย์วงศ์ (หมอจีน เวิน เจิน ฮุ่ย)
温珍慧 中医师
TCM. Dr. Ratikon Udompriboonwong (Wen Zhen Hui)