ปรับธาตุ ปรับผิว: สูตรลับมาส์กหน้าตามธาตุเกิดและฤดูกาลจีน

หลายคนอาจเคยเจอกับประสบการณ์ที่เคยใช้ครีมหรือมาสก์หน้าได้ผลดี แต่เมื่อเวลาผ่านไป กลับไม่เห็นผลเหมือนเดิม หรือบางครั้งเห็นเพื่อนใช้แล้วหน้าใสดี พอตัวเองลองใช้บ้างกลับไม่ได้ผลเช่นเดียวกัน เรื่องนี้ไม่ใช่ความผิดของผลิตภัณฑ์เสมอไป แต่เป็นเพราะธาตุในร่างกายของแต่ละคนแตกต่างกัน อีกทั้งสภาพอากาศและฤดูกาลที่เปลี่ยนแปลงก็มีผลต่อสมดุลของผิวเรา การปรับตัวและการเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ให้เหมาะกับสภาพร่างกายและธรรมชาติ จึงเป็นหัวใจสำคัญของการดูแลผิวอย่างยั่งยืนในมุมมองของศาสตร์การแพทย์แผนจีน

คำว่า “ธาตุประจำตัวตามวันเกิด” และ “ฤดูกาลทั้ง 5 ของจีน” เป็นแนวคิดจากปรัชญาโบราณของจีนซึ่งกล่าวถึงธาตุต่างๆทั้ง 5 (五行 Wǔxíng) และแบ่งแยกย่อยเป็นศาสตร์ด้านต่างๆ เช่น ศาสตร์แพทย์แผนจีน โหราศาสตร์จีน ฯลฯ ซึ่งเชื่อว่า สุขภาพและความงามจะดีที่สุดเมื่อสอดคล้องกับ "ธรรมชาติภายใน (ธาตุของตัวเอง)" และ "ธรรมชาติภายนอก (ฤดูกาล)"

ปี 2025 นี้ เรื่องPersonalized Beautyได้รับความสนใจสูงมาก — แนวคิด “การดูแลผิวเฉพาะบุคคล” ไม่ใช่แค่เลือกผลิตภัณฑ์ตามสภาพผิว แต่ต้อง “ปรับให้เหมาะกับธาตุประจำตัว และฤดูกาลที่เปลี่ยนไป” ด้วย

ธาตุประจำตัว คืออะไร?

ธาตุ (五行 – หวู่ซิง) ในศาสตร์จีนมี 5 ธาตุ ได้แก่ ไม้, ไฟ, ดิน, ทอง, น้ำ

ซึ่งสามารถวิเคราะห์ได้จากวันเกิดของคุณ (ตามหลักโหราศาสตร์จีน โป๋ยหยี่ในแต้จิ๋ว Bazi – ปาจื้อ八字)

แต่เราสามารถวิเคราะห์เบื้องต้นได้จาก  การสังเกต อารมณ์, ลักษณะผิว, พฤติกรรมสุขภาพ มาเป็นตัวชี้นำเบื้องต้นได้ เช่น: ในทางจีนโบราณ เราแบ่งฤดูกาลเป็น 5 ฤดู และแต่ละฤดูมีผลต่ออวัยวะ ผิวพรรณ และธาตุแตกต่างกัน

ตารางสูตรมาส์กหน้าเฉพาะบุคคล (ตามธาตุ + ฤดูกาล)

ใช้สมุนไพรง่ายๆ ที่หาได้ในบ้าน หรือในร้านสมุนไพรทั่วไป

วิธีการเตรียมและใช้มาส์กหน้า
วิธีเตรียม: สมุนไพรบางชนิดต้องนำไปต้มก่อนเพื่อให้ได้สารออกฤทธิ์ เช่น พวกที่เป็นเปลือก/ราก หรือเนื้อหยาบ
วิธีใช้:
- ทามาส์กลงบนใบหน้าหลังล้างหน้า ทิ้งไว้ 15–20 นาที
- จากนั้นล้างออกด้วยน้ำสะอาด
- ควรใช้ สัปดาห์ละ 2–3 ครั้ง
คำแนะนำ: สำหรับผิวบอบบาง ให้ทดสอบอาการแพ้ก่อนใช้ (เช่น ทดสอบที่ท้องแขน)

ธาตุไม้ (木)
ลักษณะ: อารมณ์แปรปรวนง่าย มักเครียดสะสม ผิวหมอง ผิวมันบริเวณทีโซน

ฤดูใบไม้ผลิ (Spring)
สมุนไพรหลัก: ดอกเก๊กฮวยแห้ง + ผงถั่วเขียว + น้ำผึ้ง
วิธีทำ:
- ต้มเก๊กฮวยให้เดือด 5 นาที พักให้เย็น
- ผสมกับผงถั่วเขียวและน้ำผึ้ง พอให้ข้นพอดี
ทริก:
- นวดขมับและขากรรไกรวันละ 5 นาที ช่วยระบายอารมณ์
- ดื่มน้ำต้มเก๊กฮวยหรือชาตำลึง ช่วยระบายตับ
- ออกกำลังกายกลางแจ้งตอนเช้า รับพลังไม้

ฤดูร้อน (Summer)
สูตรมาส์ก: แตงกวาขูดฝอย + ชาเขียวเย็น + ดินสอพอง
วิธีทำ:
ชาเขียวชงทิ้งไว้ให้เย็น ผสมกับแตงกวาและดินสอพอง
ทริก:
- หลีกเลี่ยงความร้อนจัด ลดของทอด
- เพิ่มอาหารรสเปรี้ยว เช่น มะนาว ช่วยระบายตับ
- ประคบเย็นรอบดวงตา ลดเครียดจากแสงแดด

ฤดูใบไม้ร่วง (Autumn)
สูตรมาส์ก: น้ำผึ้ง + ว่านหางจระเข้ + ชาเก๊กฮวย
วิธีทำ: ใช้ว่านหางจระเข้สดผสมกับชาเก๊กฮวยเย็น และน้ำผึ้ง
ทริก:
- หายใจลึก ๆ เพื่อกระตุ้นพลังตับและปอด
- กินแอปเปิล ช่วยให้ผิวชุ่มชื้น ควบคุมอารมณ์หงุดหงิด สร้างพลังบวก

ฤดูหนาว (Winter)
สูตรมาส์ก: ขิงสด + น้ำผึ้ง + ไข่แดง
วิธีทำ: ขูดขิงแล้วคั้นน้ำ ผสมกับน้ำผึ้งและไข่แดง
ทริก:
- นวดขาและฝ่าเท้าเพิ่มการไหลเวียน
- ดื่มน้ำอุ่นผสมขิงตอนเช้า
- ปรับจิตใจให้สงบนิ่ง ไม่หุนหัน

 ธาตุไฟ (火)
ลักษณะ: ผิวแดงง่าย มีผื่น แพ้ง่าย ใจร้อน หงุดหงิดง่าย

ฤดูใบไม้ผลิ
สูตรมาส์ก: ใบบัวบกบด + น้ำผึ้ง + ดินสอพอง
วิธีทำ: ใบบัวบกสดบดละเอียด ผสมส่วนผสมให้ข้น
ทริก:
- พักผ่อนให้พอ ลดเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
- กินแตงโมหรือฟักทองต้มน้ำ
- หลีกเลี่ยงแสงแดดแรงจัด

ฤดูร้อน
สูตรมาส์ก: แตงโม + ว่านหางจระเข้ + ผงไข่มุก
วิธีทำ: ผสมเนื้อแตงโมบดกับเจลว่านฯ และผงไข่มุก
ทริก:
- อาบน้ำเย็นตอนบ่ายบรรเทาความร้อน
- ดื่มชาดอกหอมหมื่นลี้(桂花茶)ช่วยลดร้อนหัวใจ
- มาส์กหน้าเย็นทุกสัปดาห์

ฤดูใบไม้ร่วง
สูตรมาส์ก: แอปเปิลบด + น้ำผึ้ง + ดินสอพอง
วิธีทำ: แอปเปิลบดสด ๆ ผสมเป็นครีม
ทริก:
- ฝึกสมาธิ หายใจยาว
- ใช้น้ำแร่พ่นผิว
- เน้นการพักผ่อนหัวใจ เช่น ฟังเพลงเบา ๆ

ฤดูหนาว
สูตรมาส์ก: งาดำบด + นมสด + น้ำผึ้ง
วิธีทำ: ใช้งาดำคั่วบด ผสมนมสดอุ่นและน้ำผึ้ง
ทริก:
- ดื่มน้ำอุ่นแทนน้ำเย็น
- ทาโลชั่นเพิ่มความชุ่มชื้น
- หลีกเลี่ยงอารมณ์รุนแรง

ธาตุดิน (土)
ลักษณะ: ผิวหมอง สีไม่สม่ำเสมอ หน้าบวม ขอบตาดำ

ฤดูใบไม้ผลิ
สูตรมาส์ก: ฟักทองต้มบด + โยเกิร์ต + น้ำผึ้ง
วิธีทำ: นำฟักทองนึ่งบดละเอียด ผสมให้ข้น
ทริก:
- กินอาหารย่อยง่าย ลดหวานจัด
- ดื่มน้ำข้าวกล้องหรือน้ำข้าวสุก
- นวดท้องเบา ๆ ตอนเช้า

ฤดูร้อน
สูตรมาส์ก: ใบบัวสด + น้ำผึ้ง + โยเกิร์ต
วิธีทำ: ใบบัวปั่นกรองน้ำ ผสมให้เนื้อข้น
ทริก:
- เดินเล่นหลังอาหาร
- ดื่มน้ำอุ่นเล็กน้อยหลังกินอาหาร
- พักระหว่างวันบ้าง หลีกเลี่ยงอ่อนเพลีย

ฤดูใบไม้ร่วง
สูตรมาส์ก: กล้วยหอมบด + ดินสอพอง + นมสด
วิธีทำ: ผสมจนเนียน ทาให้ทั่วหน้า
ทริก:
- งดแป้งทอด กินธัญพืชเบา ๆ
- หายใจเข้าให้เต็มท้อง
- ใช้หมอนรองขาเวลานอน ช่วยย่อย

ฤดูหนาว
สูตรมาส์ก: แปะก๊วยต้มบด + น้ำผึ้ง + นมถั่วเหลือง
วิธีทำ: ต้มแปะก๊วยให้สุกบดละเอียด ผสม
ทริก:
- ดื่มน้ำขิง+พุทราจีน
- แช่เท้าในน้ำอุ่น
- สวมเสื้อผ้าหนา ป้องกันกระเพาะเย็น

ธาตุทอง (金)
ลักษณะ: ผิวแห้ง ลอกง่าย แพ้ฝุ่น มีสิวหัวขาว

ฤดูใบไม้ผลิ
สูตรมาส์ก: โสมผง + น้ำผึ้ง + นมสด
วิธีทำ: ผสมโสมบดกับน้ำนมพอข้น
ทริก:
- บริหารปอดด้วยการยืดตัว
- ดื่มน้ำอุ่นตลอดวัน
- ใช้ครีมบำรุงแบบเนื้อเข้มข้น

ฤดูร้อน
สูตรมาส์ก: ดอกเบญจมาศต้ม + ว่านหางจระเข้
วิธีทำ: ใช้น้ำต้มดอกไม้ผสมเจลว่านหางฯ
ทริก:
- อยู่ในที่อากาศถ่ายเท
- ใช้น้ำแร่ฉีดหน้าระหว่างวัน
- ล้างหน้าแค่วันละ 2 ครั้ง

ฤดูใบไม้ร่วง
สูตรมาส์ก: ลูกแพร์บด + น้ำผึ้ง + โยเกิร์ต
วิธีทำ: ลูกแพร์บดละเอียด ผสม
ทริก:
- ทานอาหารชุ่มปอด เช่น น้ำต้มลูกแพร์
- หลีกเลี่ยงลมแรง
- ดื่มน้ำวันละ 6–8 แก้ว

ฤดูหนาว
สูตรมาส์ก: เม็ดบัวต้ม + งาขาวบด + น้ำผึ้ง
วิธีทำ: เม็ดบัวต้มสุกบดละเอียด
ทริก:
- ดื่มชางาดำอุ่น
- ใช้ครีมกันหนาว/น้ำมันมะกอกทาผิว
- นวดหน้าเบา ๆ ก่อนนอน

ธาตุน้ำ (水)
ลักษณะ: ผิวซีด มีรอยคล้ำใต้ตา ระบบไหลเวียนไม่ดี

ฤดูใบไม้ผลิ
สูตรมาส์ก: ถั่วดำบด + นมสด + น้ำผึ้ง
วิธีทำ: คั่วถั่วดำบดละเอียด
ทริก:
- บริหารไตด้วยการเขย่งปลายเท้าแล้วลงส้นเท้าเบาๆ
- ดื่มน้ำต้มพุทราจีน
- นอนให้พอ 7–8 ชม.

ฤดูร้อน
สูตรมาส์ก: แตงกวาขูด + น้ำแตงโม + ดินสอพอง
วิธีทำ: ผสมจนข้น ใช้หลังอาบน้ำ
ทริก:
- หลีกเลี่ยงความร้อนที่ทำให้ไตอ่อน
- ดื่มน้ำเกลือแร่ธรรมชาติ เช่น มะพร้าว
- ใช้ผ้าชุบน้ำเย็นประคบหลังคอ

ฤดูใบไม้ร่วง
สูตรมาส์ก: วุ้นว่านหางจระเข้ + น้ำผึ้ง + โยเกิร์ต
วิธีทำ: ว่านหางสดบด ผสมโยเกิร์ต
ทริก:
- เดินช้า ๆ 20 นาทีหลังอาหาร
- ประคบอุ่นที่เอว
- ลดเค็มและอาหารรสจัด

ฤดูหนาว
สูตรมาส์ก: ลูกเดือยต้มบด + งาดำ + น้ำผึ้ง
วิธีทำ: ต้มลูกเดือยบดละเอียด
ทริก:
- แช่เท้าด้วยน้ำอุ่นใส่เกลือ
- กินซุปอุ่นประจำ
- ออกกำลังเบา ๆ ให้เหงื่อซึม

การมาส์กหน้าให้ได้ผล ไม่ใช่แค่เรื่องของผิว แต่คือเรื่องของ "สมดุลธาตุและฤดูกาล" ที่สัมพันธ์กันอย่างลึกซึ้งตามศาสตร์แพทย์แผนจีน การเลือกใช้สมุนไพรธาตุเจ้าเรือนในศาสตร์จีนและตามฤดูกาล ไม่เพียงช่วยเสริมสมดุลของร่างกายและอารมณ์ แต่ยังช่วยเสริมภูมิคุ้มกันตามธรรมชาติของแต่ละคนอีกด้วย การใส่ใจทั้งปัจจัยภายในและภายนอก เช่น ฤดูกาล อากาศ และพื้นฐานธาตุของตนเอง จึงเป็นหัวใจของการดูแลสุขภาพแบบองค์รวม การใช้สมุนไพรให้เหมาะสมในแต่ละช่วงเวลาเปรียบเสมือนการปรับจังหวะชีวิตให้กลมกลืนไปกับธรรมชาติ เพื่อส่งเสริมสุขภาพที่ยั่งยืนทั้งกายและใจค่ะ

แหล่งอ้างอิงหลักของบทความ

ตำราการแพทย์แผนจีน (TCM) และหลักธาตุทั้งห้า
《黄帝内经》– หวงตี้เน่ยจิง (Huangdi Neijing): ตำราแพทย์แผนจีนคลาสสิก กล่าวถึงความสัมพันธ์ของอวัยวะ ธาตุ ฤดูกาล และอารมณ์
Zhang, Q. et al. (2012). Five Elements and TCM Theory. Journal of Traditional Chinese Medicine.
แนวคิด “ฤดูกาลกับผิวพรรณ” ในการแพทย์แผนจีน
Xu, Y. (2019). Seasonal Skin Care Based on TCM Theory. Chinese Journal of Integrative Medicine.
ตำรับสมุนไพรจีนพื้นฐานสำหรับดูแลผิว
Bensky, D., Clavey, S., & Stöger, E. (2004). Chinese Herbal Medicine: Materia Medica (3rd ed.).
Yang, Y. et al. (2020). Natural Products Used in TCM for Skin Care. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine.
งานวิจัยและแหล่งความรู้ร่วมสมัย
Chen, H. et al. (2021). Herbal facial masks in traditional Chinese beauty practices. Journal of Ethnopharmacology.
คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล – ฐานข้อมูลสมุนไพรไทย

---------------------------------------------------------

บทความโดย

แพทย์จีนดายุ สาธุกิจชัย (หมอจีน จาง ลี่ เจิน)
张丽真 中医师
TCM. Dr. Dayu  Sathukijchai  (Zhang li zhen)
แผนกอายุรกรรมภายนอก คลินิกดูแลสุขภาพผิวพรรณ
คลินิกการประกอบโรคศิลปะ สาขาการแพทย์แผนจีนหัวเฉียว