การนอนหลับที่ดี ตามธรรมชาติในการแพทย์แผนจีนเป็นอย่างไร ตอนที่1

แนวคิดเรื่อง การนอนหลับที่ดี ในการแพทย์แผนจีนมีความเชื่อมโยงอย่างใกล้ชิดกับภาพรวมของร่างกายและทฤษฎีอินหยางสมดุล การแพทย์แผนจีนเชื่อว่าการนอนหลับเป็นช่วงเวลาสำคัญที่ร่างกายได้ฟื้นฟู ซ่อมแซม และปรับสมดุลการทำงานของระบบต่าง ๆ เป็นส่วนหนึ่งของการทำงานร่วมกับธรรมชาติ และการหมุนรอบดวงอาทิตย์ของโลก  การนอนหลับที่ดีจึงถือเป็นสัญลักษณ์ของพลังชี่เลือดที่อุดมสมบูรณ์ และความสมดุลของอินหยาง ในขณะที่ความผิดปกติของการนอนหลับมักสะท้อนให้เห็นถึงความไม่สมดุลของพลังชี่และเลือด การทำงานของอวัยวะภายในที่ผิดปกติ หรือภาวะทางอารมณ์ที่ไม่เป็นปกติ

มุมมองบางส่วนของการแพทย์แผนจีนต่อ การนอนหลับที่ดี

1. ความสมดุลของอินหยาง
การแพทย์แผนจีนให้ความสำคัญต่อกายและธรรมชาติคือส่วนเดียวกัน การตื่นเมื่อพระอาทิตย์ขึ้น และพักเมื่อพระอาทิตย์ตก ซึ่งหมายถึงการนอนหลับควรสอดคล้องกับจังหวะธรรมชาติจึงเป็นสิ่งที่สำคัญมาก พลังหยางจะแข็งแกร่งในเวลากลางวัน และพลังอินในเวลากลางคืน การนอนหลับจึงเป็นช่วงเวลาที่พลังหยางกลับเข้าสู่ภาวะสงบและพลังอินมีบทบาทหลัก หากอินหยางไม่สมดุล เช่น พลังหยางไม่สามารถกลับเข้าสู่ภาวะสงบได้ หรือพลังอินอ่อนแอจนไม่สามารถรองรับพลังหยางได้ อาจส่งผลให้เกิดอาการนอนไม่หลับหรือคุณภาพการนอนหลับไม่ดีได้ การนอนหลับที่ดี หมายถึงการที่พลังอินและพลังหยางสามารถเปลี่ยนผ่านและผสมผสานกันได้อย่างราบรื่น ทำให้สามารถนอนหลับได้ตาม

2. การทำงานที่ประสานกันของอวัยวะภายใน
อวัยวะภายใน 4 อย่าง ได้แก่ หัวใจ ตับ ม้าม และไต มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อความเข้าใจเรื่องการนอนหลับในมุมมองของการแพทย์แผนจีน

2.1 เสิน (จิตวิญญาณ)ของหัวใจที่สงบ: หัวใจเป็นอวัยวะที่ควบคุมเสิน การแพทย์แผนจีนเชื่อว่าความมั่นคงของเสินเป็นเงื่อนไขสำคัญของการนอนหลับ หากมีภาวะไฟในหัวใจลุกโชน หรือเลือดในหัวใจไม่เพียงพอ หรือสารอินที่ไตไม่เพียงพอ ทำให้เสินไม่สงบ อาจนำไปสู่การนอนไม่หลับหรือฝันมาก

2.2 ตับควบคุมการไหลเวียนภาวะชี่ตับติดขัด หรือ พลังหยางของตับลอยขึ้น หรือสารเลือดสารอินของตับไม่เพียงพอ อาจทำให้อารมณ์ไม่มั่นคง หงุดหงิด และส่งผลกระทบต่อการนอนหลับ

2.3 ม้ามควบคุมการย่อย หากการทำงานของม้าม กระเพาะอาหาร ลำไส้ไม่สมดุล ทำให้มีอาหารตกค้างและย่อยไม่ดี จะทำให้การนอนหลับไม่สงบ ฝันบ่อย ตื่นบ่อย

2.4 ไตเก็บสารจิง: ไตควบคุมน้ำและเป็นรากฐานของชีวิต หากไตอินไม่เพียงพอ จะทำให้พลังหยางไม่สามารถกลับเข้าสู่ภาวะสงบได้ ร่างกายขาดการหล่อเลี้ยงพื้นฐานจากสารจิง อาจทำให้นอนไม่หลับ มีอาการเหงื่อออกตอนกลางคืน

3. พลังชี่และเลือดที่อุดมสมบูรณ์
การไหลเวียนของพลังชี่และเลือดที่ราบรื่น เป็นเงื่อนไขสำคัญอีกประการหนึ่งของการนอนหลับที่ดี ในมุมมองของการแพทย์แผนจีน การขาดพลังชี่และเลือดอาจทำให้ร่างกายอ่อนเพลีย นอนหลับไม่สนิท ตื่นง่าย การปรับปรุงการไหลเวียนของพลังชี่และเลือดและปรับสมดุลร่างกายโดยรวมจึงเป็นจุดสำคัญในการรักษาอาการนอนไม่หลับตามแนวทางแพทย์แผนจีน

4. การปรับสมดุลทางอารมณ์
การแพทย์แผนจีนเน้นย้ำถึงอิทธิพลของอารมณ์ทั้งเจ็ด (ดีใจ เสียใจ เศร้า กังวล คิดมาก เครียด กลัว โมโห เป็นสาเหตุการก่อโรคจากภายในร่างกาย) ที่มีต่อสุขภาพโดยตรง ภาวะทางอารมณ์ที่ไม่มั่นคง อารมณ์ไม่สมดุล หรืออารมณ์เหวี่ยงขี้นลงง่ายมากเกินไป ส่งผลโดยตรงต่อการไหลเวียนของพลังชี่ ซึ่งทำให้ส่งผลกระทบต่อการนอนหลับ การนอนหลับที่ดีจึงต้องอาศัยอารมณ์ที่สงบและจิตใจที่นิ่ง การปรับสมดุลทางอารมณ์ รักษาสภาพจิตใจ และการปรับบำรุงพลังของอวัยวะพื้นฐานในร่างกายในสมดุล สามารถช่วยส่งเสริมการนอนหลับที่ดีขึ้นได้

5. เส้นลมปราณที่ไหลเวียนสะดวก
เส้นลมปราณของการแพทย์แผนจีนคือช่องทางที่พลังชี่และเลือดไหลเวียน และเป็นเส้นทางในการประสานงานอวัยวะต่าง ๆ ในร่างกาย หากเส้นลมปราณติดขัด ทำให้พลังชี่และเลือดไหลเวียนไม่ดี เกิดการติดขัดขึ้นในร่างกาย ส่งผลต่อการนอนหลับโดยตรงได้


การแพทย์แผนจีนต่อการนอนหลับที่ดีไม่ใช่แค่หลับง่าย ไม่ตื่นกลางดึก และตื่นมาแล้วรู้สึกสดชื่น เท่านั้น แต่ยังสำคัญที่ความกลมกลืนระหว่างร่างกายกับธรรมชาติ การประสานงานของพลังการทำงานของอวัยวะต่าง ๆ และความสมดุลของพลังชี่ เลือด อิน และหยางอีกด้วย การเพิ่มคุณภาพการนอนหลับจึงมักต้องมีการดูแลทั้งภายในร่างกาย และภายนอกผ่านการปรับสมดุล การใช้สมุนไพรจีนที่ถูกต้องตามหลักการแพทย์แผนจีน สามารถปรับสภาพอารมณ์ บำรุงพลังของอวัยวะภายใน เช่น บำรุงหัวใจ บำรุงตับ บำรุงไต บำรุงม้าม บำรุงพลังชี่ บำรุงเลือด ปรับสมดุลของอินหยาง ทะลวงเส้นเลือด เส้นลมปราณ เพิ่มการไหลเวียนที่ดีได้ สมุนไพรจีนเหล่านี้จึงเป็นเครื่องมือที่แพทย์แผนจีนใช้ในการเสริมสร้าง ป้องกัน รักษาให้การนอนของคุณมีคุณภาพยิ่งขึ้น

_______________________________________________________

บทความโดย
แพทย์จีน จิตติกร พิมลเศรษฐพันธ์ (หมอจีน พาน จ้าย ติง)
潘在丁  中医师   
TCM. Dr. Jittikorn  Pimolsettapun (Pan  Zai  Ding)