การรักษาผมร่วงเป็นหย่อม(Alopecia areata)ด้วยสมุนไพรจีน: รายงานกรณีศึกษา

การรักษาผมร่วงเป็นหย่อม(Alopecia areata)ด้วยสมุนไพรจีน: รายงานกรณีศึกษา

ตรวจรักษาครั้งแรกวันที่ 05-10-2024

ผู้ป่วยเพศหญิง อายุ 30 ปี

อุณหภูมิร่างกายปกติ , ชีพจร 88/min, ความดัน 112/73 mmHg, น้ำหนัก 42.9 kg

อาการสำคัญ : คนไข้มาด้วยอาการผมร่วงเป็นหย่อมเป็นเวลา 4 เดือนกว่าและอาการหนักมากขึ้น 1 เดือน 

เมื่อ 4 เดือนก่อนคนไข้พบว่าผมร่วงหายเป็นหย่อม ได้พบแพทย์แผนปัจจุบันและทำการรักษาด้วยการ           ฉีดยาสเตียรอยด์เฉพาะที่บริเวณรอยโรค 2 ครั้ง(เดือนละ 1 เข็ม) ร่วมกับยาทาสเตียรอยด์ (dermovate) จากนั้นฉีดยาสเตียรอยด์ที่สะโพกอีก 2 ครั้ง(เดือนละ 1 เข็ม) หลังการรักษาบริเวณที่ผมร่วงเป็นหย่อมเดิมดีขึ้นมีผมขึ้นใหม่ แต่ใน 1 เดือนที่ผ่านมาบริเวณท้ายทอยเกิดผมร่วงเป็นหย่อมเพิ่มทั้งวงเล็กวงใหญ่หลายจุด ไม่มีอาการคันที่รอยโรค แต่คันจากการทายา ปกติเข้านอนเวลา 23.00-04.00น. (มักตื่นก่อนเวลา1-2ชั่วโมง) มีอาการแน่นหน้าอกและอาการตระหนกเวลาอยู่บริเวณที่มีคนหนาแน่น ทานอาหารได้ปกติ ขับถ่ายปกติ ประจำเดือนมาปกติแต่รอบเดือนปัจจุบันมีปริมาณน้อยกว่าปกติ สีคล้ำ บางครั้งมีอาการปวดเอวช่วงมีประจำเดือน ช่วงก่อนรอบเดือนมักมีอาการปวดศีรษะ ลักษณะการทำงานเป็นช่วงเวรดึกเป็นบางเดือน

การตรวจร่างกาย : พบผมร่วงเป็นหย่อมเล็กใหญ่หลายบริเวณโดยเฉพาะท้ายทอยและหลังใบหูทั้งสองข้าง บริเวณที่ผมร่วงมีเส้นผม      อ่อนขึ้นบางจุด บางบริเวณหนังศีรษะมีรอยแดง ตุ่มแดง

ลิ้นสีค่อนข้างแดงใหญ่ฝ้าขาวบางปลายลิ้นแดงขอบลิ้นมีรอยฟัน ชีพจรเล็กตึง                        

การวินิจฉัย : ผมร่วงเป็นหย่อม （斑秃）                            

การรักษา : ทานยาสมุนไพรจีนชนิดต้มตำรับกุยผีทาง（归脾汤）และตำรับลิ่วเว่ยตี้หวงทาง （六味地黄汤）เพิ่มลด 

ตรวจรักษาครั้งที่ 2 วันที่ 12-10-2024

หลังรับประทานยาจีนไปครั้งแรกไม่พบอาการไม่สบายตัวใดๆ มีอาการคันเล็กน้อยบริเวณขอบไรผมด้านหน้า ใช้ยาทาสเตียรอยด์ไป 1 ครั้ง ไม่พบรอยโรคใหม่เพิ่มขึ้น บริเวณรอยโรคเดิมพบเส้นผมอ่อนขึ้น ทานอาหารได้ปกติ การขับถ่ายปกติ การนอนหลับยังนอนหลับไม่สนิทตื่นก่อนเวลา หลังตื่นนอนไม่สดชื่น ประจำเดือนมาวันที่ 8 เดือน 10 ปริมาณปกติ แต่ผมยังร่วงเยอะอยู่ ยังไม่พบจุดผมร่วงเป็นหย่อมใหม่เพิ่มเติม สระผม 2 วันครั้ง

ตรวจรักษาครั้งที่ 3 วันที่ 26-10-2024

ระยะนี้คนไข้รู้สึกได้ว่าผมร่วงลดลง ประจำเดือนมา 8 วัน ปริมาณมาก 5 วัน ได้หยุดใช้ยาทาสเตียรอยด์แล้วเนื่องจากมีอาการคันหนังศีรษะเฉพาะที่ เมื่อ 2 สัปดาห์ก่อนได้ใช้ยาทาDPCP แล้วเกิดผื่นแดงร่วมกันอาการแสบคันมากจึงหยุดใช้ ระยะนี้สระผมทุกวัน ทานอาหารได้ปกติ ขับถ่ายปกติ นอนหลับไม่สนิทแต่หลังตื่นกลางดึกแล้วสามารถนอนหลับต่อได้

ตรวจรักษาครั้งที่ 4 วันที่ 09-11-2024

บริเวณที่ร่วงเป็นหย่อมมีเส้นผมขึ้นและยาวขึ้น บางบริเวณมีผมสีขาว ไม่พบอาการคันศีรษะ ไม่พบรอยโรคใหม่ นอนหลับสนิทมากขึ้น บางครั้งมีรู้สึกตัวตื่นเช้ากว่าปกติแต่สามารถนอนหลับต่อได้ ประจำเดือนมาวันที่ 4 เดือน 11 ปริมาณปกติ ก่อนมีรอบเดือนมีอาการปวดศีรษะ  เมื่อ 2 สัปดาห์ก่อนมีอาการไอแห้งมีเสมหะเล็กน้อย ระยะนี้สระผม 2 วันครั้ง ทานอาหารปกติ ขับถ่ายปกติ คนไข้หยุดการรักษาควบคู่การใช้ยาแผนปัจจุบันทุกชนิดแล้ว

ตรวจรักษาครั้งที่ 5 วันที่ 23-11-2024

ช่วงวันที่14-16 เดือน 11 มีเลือดออกช่องคลอดปริมาณเล็กน้อยสีน้ำตาล ต่อมาช่วงวันที่ 19-23 มีประจำเดือนมาปริมาณมาก มีอาการอ่อนเพลีย 1 วัน คนไข้หยุดทานยาจีนไป 1 สัปดาห์ รู้สึกมีผมร่วงมากกว่าเดิมเล็กน้อย ก่อนมีประจำเดือนมีอาการปวดศีรษะ อาการไอจากก่อนหน้าหายสนิท ทานอาหารได้ปกติ ขับถ่ายปกติ

ตรวจรักษาครั้งที่ 6 วันที่ 30-11-2024

หลังทานยาจีนชุดที่แล้วไปได้ 1 วัน ประจำเดือนหมด ผมร่วงเล็กน้อยเหมือนเดิม ไม่มีอาการอ่อนเพลีย ขับถ่ายปกติ นอนหลับปกติ บริเวณท้ายทอยมีบนขาวเฉพาะจุด ที่ไรผมด้านหน้าและด้านข้างมีผมยาวขึ้น

ตรวจรักษาครั้งที่ 7 วันที่ 21-12-2024

บริเวณผมร่วงเป็นหย่อมมีผมขึ้นค่อนข้างยาวขึ้นตามลำดับ มีบางบริเวณอาจยังมีลักษณะผมสั้นและผมขาว ประจำเดือนมาวันที่ 18 เดือน 12 ปริมาณปกติ มีอาการปวดท้องประจำเดือนร่วมกับปวดเอวเล็กน้อย ไม่มีอาการปวดศีรษะก่อนรอบเดือน ขับถ่ายปกติ ไม่มีผมร่วงผิดปกติ นอนหลับได้แต่ยังมีอาการตื่นเช้าก่อนเวลา

ตรวจรักษาครั้งที่ 8 วันที่ 04-01-2025

ชีพจร 63 /min, ความดัน 114/99mmHg 

มีผมร่วงเล็กน้อยตามเกณฑ์ปกติ สระผม 2-3 วันครั้ง ประจำเดือนมา 6 วัน นอนหลับได้แต่ยังมีอาการตื่นเช้าก่อนเวลา ขับถ่ายปกติ

ตรวจรักษาครั้งที่ 9 วันที่ 18-01-2025

ใน 2 สัปดาห์ที่ผ่านมาอาการคงที่ ไม่มีอาการผมร่วงผิดปกติ ประจำเดือนมาวันที่14 เดือน 12 ปริมาณปกติ มีอาการปวดท้องประจำเดือนร่วมกับปวดเอวเล็กน้อย ไม่มีอาการปวดศีรษะก่อนรอบเดือน ขับถ่ายปกติ นอนหลับได้แต่ยังมีอาการตื่นเช้าก่อนเวลา มีอาการเพลียเล็กน้อยบางครั้ง

รักษา : เปลี่ยนเป็นยาจีนสำเร็จรูปชนิดเม็ดและแคปซูล

ตรวจรักษาครั้งที่ 10 วันที่ 01-02-2025

อาการโดยรวมคงที่ ไม่มีผมร่วงผิดปกติ ให้ทานยาสำเร็จรูปคุมอาการอีกชุดเมื่อทานครบลองหยุดทานยาจีน จบขั้นตอนการรักษา

หลังผ่านไปประมาณ 1 เดือน (หลังยาสำเร็จรูปหมดประมาณ 2 สัปดาห์) พบว่ามีจุดผมร่วงเพิ่มขึ้น 2 บริเวณ ขนาดเล็กจึงให้กลับมาทานยาต้มแต่ลดปริมาณลงเพื่อรักษาและคุมอาการ หลังทานยาต้มอาการดีขึ้นตามลำดับ ไม่พบผมร่วมเป็นหย่อมเพิ่มบริเวณรอยโรคผมค่อยๆยาวขึ้นตามลำดับ 


สรุปและวิเคราะห์

          ผมร่วงเป็นหย่อมมา 4 เดือน เคยรักษาด้วยสเตียรอยด์แบบฉีดและทาได้ผลบางส่วน แต่มีรอยโรคใหม่เกิดขึ้น ประจำเดือนมาไม่สม่ำเสมอมีปริมาณน้อยสีคล้ำ ปวดศีรษะก่อนมีรอบเดือน  ทางแพทย์แผนจีนมองว่าเส้นผมมีความสัมพันธ์กับเลือด ตับ ไต กรณีนี้จากการประเมินคนไข้มีภาวะเลือดและชี่ไม่เพียงพอร่วมกับตับและไตพร่อง ความเครียดการทำงานเป็นกะ นอนผิดเวลาส่งผลต่อการพักผ่อนไม่เพียงพอ ส่งผลกระทบต่อตับ เลือดเสียสมดุล เลือดและชี่ไม่ไปเลี้ยงรากผม อีกประการการใช้ยาเสตียรอยด์อาจรบกวนฮอร์โมนร่างกายส่งผลต่อรอบเดือน หลังได้รับยาสมุนไพรจีนที่มีสรรพคุณบำรุงเลือดและชี่ เสริมบำรุงตับและไตอิน ในการรักษาครั้งที่ 3 พบว่าผมเริ่มหยุดร่วง อาการนอนหลับและประจำเดือนดีขึ้น แต่ยังมีปัญหาตื่นเช้าและปวดศีรษะเป็นครั้งคราว  หลังรักษาระยะหนึ่งผมกลับงอกได้ตามปกติ ไม่พบอาการผมร่วงใหม่เพิ่ม เมื่อเปลี่ยนเป็นยาสำเร็จรูปพบว่าอาการกลับมาเล็กน้อย แสดงว่ายาต้มมีประสิทธิภาพสูงกว่า และหลังอาการคงที่ต่อเนื่อง 3-6 เดือนอาจหยุดยาได้ เคสนี้แสดงให้เห็นว่าการแพทย์แผนจีนสามารถรักษาผมร่วงเป็นหย่อมได้โดยแก้ที่ต้นเหตุ ทั้งเลือด ชี่ ไต แต่ต้องควบคู่กับการปรับพฤติกรรมเพื่อผลลัพธ์ที่ยั่งยืน

ภาพประกอบการรักษา

วันที่ 05-10-2024
  


วันที่ 26-10-2024
   

วันที่ 09-11-2024
  


วันที่ 23-11-2024
  


วันที่ 21-12-2024
  


วันที่ 18-01-2025
  


_______________________________________________________________________

บทความโดย
แพทย์จีน มนัญญา อนุรักษ์ธนากร  (หมอจีน หวง เหม่ย ชิง)
黄美清 中医师
TCM. Dr. Mananya Anurakthanakorn (Huang Mei Qing)