การฝังเข็มรักษาโรคข้อเข่าเสื่อมในผู้สูงอายุ

ทำไมผู้สูงอายุถึงข้อเสื่อมง่าย ?

เป็นเรื่องปกติที่เมื่อเข้าสู่วัยสูงอายุ หรือผู้ที่มีอายุ 40 ปีขึ้นไป ย่อมเกิดการเปลี่ยนแปลงและเสื่อมถอยในหลาย ๆ ด้าน ทั้งทางสมอง ทางอารมณ์ ทางร่างกายและระบบต่าง ๆ ภายในร่างกาย นอกจากนั้นความสามารถในการฟื้นฟูตัวเองก็ลดลงด้วย และโรคข้อเสื่อมก็เป็นหนึ่งในโรคยอดฮิตที่พบในผู้สูงอายุเช่นกัน

โรคข้อเสื่อมมีหลายชนิด เป็นโรคเรื้อรังที่ดำเนินไปอย่างช้า ๆ และต่อเนื่อง เกิดจากหลายสาเหตุ โดยผู้ป่วยจะมีอาการแสดง ดังนี้

1. อาการปวดข้อและกดเจ็บ เป็นอาการที่พบบ่อยที่สุดของโรค ข้อที่รับน้ำหนักและข้อบริเวณมือมักได้รับผลกระทบมากที่สุด ระยะแรกมักเป็นอาการปวดตื้อ ๆ เป็น ๆ หาย ๆ ระดับเล็กน้อยถึงปานกลาง และอาการปวดจะทุเลาลงเมื่อพัก แต่จะรุนแรงขึ้นหลังการใช้งานหรือออกแรง และเมื่อโรครุนแรงขึ้นอาจมีอาการปวดต่อเนื่อง ข้อเคลื่อนไหวได้จำกัด การทำงานบกพร่อง ซึ่งบริเวณข้ออาจกดเจ็บได้ โดยเฉพาะถ้ามีอาการบวมร่วมด้วย

2. อาการบวมของข้อ ระยะแรกเป็นอาการบวมเฉพาะที่รอบ ๆ ข้อ มักพบกล้ามเนื้อตึง กล้ามเนื้อลีบ หรือข้อผิดรูป แต่เมื่อโรคดำเนินไป อาจเกิดการบวมทั้งข้อ เยื่อหุ้มข้อหนาขึ้น หรือมีน้ำในข้อ และระยะท้ายอาจคลำพบกระดูกงอก (osteophytes) รอบ ๆ ข้อ

3. อาการข้อติดแข็งในตอนเช้า มักจะมีอาการข้อแข็งและรู้สึกติดขัด หลังจากขยับเคลื่อนไหวอาการจะดีขึ้น ระยะเวลาที่ข้อติดแข็งมักสั้นเพียงไม่กี่นาทีถึงสิบกว่านาที แต่ไม่ค่อยเกิน 30 นาที

4. เสียงเสียดสีของข้อ จะพบมากในโรคข้อเข่าเสื่อมหรือข้อสะโพกเสื่อม เนื่องจากกระดูกอ่อนถูกทำลาย ทำให้ผิวข้อขรุขระ เมื่อเคลื่อนไหวข้อจะมีเสียงเสียดสีของกระดูกหรือเสียงกรอบแกรบ อาจมีอาการปวดร่วมด้วย


โรคข้อเสื่อมมีอะไรบ้าง ?

โรคข้อเสื่อม (Osteoarthritis) เป็นโรคที่มีพยาธิสภาพชัดเจน เช่น การสึกกร่อนของกระดูกอ่อนบริเวณผิวข้อ การหนาตัวของกระดูกใต้ข้อ และการอักเสบของเยื่อบุข้อ เป็นต้น 

โรคข้อเสื่อมมีหลายชนิด ดังนี้

โรคข้อเสื่อมในศาสตร์การแพทย์แผนจีน

โรคข้อเสื่อมในผู้สูงอายุ ตามทัศนะของแพทย์แผนจีน สาเหตุหลักเกิดจาก “พร่อง (虚) เลือดคั่ง (瘀) ความชื้น (湿)” ทำให้เป็นโรคเรื้อรัง เป็น ๆ หาย ๆ ยืดเยื้อ โดยมีกลไกการเกิดโรค (病因病机) ดังนี้

รากฐานร่างกายพร่อง (虚为本)

1. ตับและไตพร่อง ทำให้กระดูกไม่ได้รับการบำรุง เกิดอาการปวดเอวและเข่าอ่อนแรง

2. ตับทำหน้าที่เก็บเลือดเพื่อบำรุง ตับพร่องทำให้เส้นเอ็นแข็งตึง เกิดอาการข้อเหยียดงอไม่สะดวก

3. ม้ามพร่อง ทำให้เกิดความชื้นสะสมในร่างกาย เกิดการอุดกั้นของเส้นลมปราณ

4. ชี่และเลือดพร่อง ทำให้เกิดการไหลเวียนไม่ดี เกิดเลือดคั่งในเส้นลมปราณ

5. หยางพร่อง ทำให้การป้องกันปัจจัยก่อโรคภายอกอ่อนแอลง ลม-ความเย็น-ความชื้น เข้าสู่ร่างกายได้ง่ายขึ้น 

ปัจจัยก่อโรคภายนอก (邪气)

ลม-ความเย็น-ความชื้น เข้าสู่ร่างกาย เกิดการอุดกั้นเส้นลมปราณและอวัยวะภายใน


การรักษาโรคข้อเสื่อมในผู้สุงอายุ

แนวทางการรักษาในศาสตร์การแพทย์แผนจีน เน้นการบำรุงรากฐานของร่างกาย (ตับ-ไต) พร้อมกับกำจัดปัจจัยก่อโรคภายนอก (ลม-ความเย็น-ความชื้น) และปรับตามความรุนแรงของอาการและตำแหน่งข้อที่ปวด ดังนี้

1. ตับและไตพร่อง เส้นเอ็นและหลอดเลือดอุดตัน

ลักษณะอาการ : ปวดข้อ ปวดเข่า เข่าอ่อนแรง  ขยับข้อไม่สะดวก การเคลื่อนไหวติดขัด ลิ้นแดงเล็กน้อย ฝ้าบางหรือขาวบาง ชีพจรลื่นหรือตึง（滑或弦）

หลักการรักษา : บำรุงตับและไต กระตุ้นการไหลเวียนเลือดในข้อ

2. ม้ามและไตพร่อง ความชื้นสะสมในข้อ

ลักษณะอาการ : ปวดข้อ ข้อบวม มีน้ำในข้อ ขยับไม่สะดวก ลิ้นแดงเล็กน้อย หรือ ลิ้นบวม สีซีด ฝ้าบางหรือเหนียว ชีพจรลื่นหรือตึงและเล็ก（滑或弦细）

หลักการรักษา : อุ่นและบำรุงตับไต เสริมม้าม ขจัดลมและความเย็น ขับชื้น กระตุ้นการไหลเวียนเลือดในข้อ

3. ตับและไตพร่อง เสมหะและเลือดคั่งอุดตันเส้นลมปราณ

ลักษณะอาการ : ปวดข้อ ข้อบวม รู้สึกข้อหนา อ่อนแรง ข้อต่อโต ขยับลำบาก ลิ้นแดงเล็กน้อย หรือลิ้นบวม สีซีด ฝ้าบางหรือเหนียว ชีพจรลื่นหรือตึงและเล็ก（滑或弦细）

หลักการรักษา : บำรุงตับและไต ขับเสมหะขจัดเลือดคั่ง

บทสรุปและข้อเสนอแนะ

โรคข้อเสื่อมในผู้สูงอายุ เป็นโรคเรื้อรังที่ดำเนินไปช้าๆ แต่กระทบต่อคุณภาพชีวิตมาก หากเริ่มมีอาการปวด ข้อฝืด หรือบวม ควรพบแพทย์เพื่อตรวจและรับการรักษาตั้งแต่ระยะเริ่มต้น โดยในศาสตร์การแพทย์แผนจีน การรักษาโดยวิธีการฝังเข็มเป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่ปลอดภัยและได้ผลดีในการบรรเทาอาการข้อเสื่อมในผู้สูงอายุ แต่อย่างไรก็ตาม ควรทำควบคู่กับการดูแลสุขภาพโดยรวม และอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ

ข้อมูลอ้างอิง

หนังสือ 临床中医老年病学 (2008) สำนักพิมพ์ 人民卫生出版社

_________________________________________________________
แพทย์จีนริฟฮาน ยูโซะ (หมอจีน หลัว หรู ซาน)
罗如珊  中医师
TCM. Dr. Rifhan Yusoh (Luo Ru Shan)